Hoe zien boeren hun toekomst? ‘We zijn in een sterfhuisconstructie geplaatst’

‘We hebben in ons bedrijf al vele tonnen geïnvesteerd’

Willy en Anne-Marie de Beer, Leende (Brabant). Varkens, akkerbouw, mestverwerking

Willy in het AD: ,,We hebben het bedrijf in 2008 overgenomen van mijn ouders. Nu is onze oudste zoon Mark de beoogde opvolger. Onze andere zoon heeft van jongsafaan gezegd: dat ga ik niet doen, zo hard werken als jullie. Want het is echt stoempen, zeven dagen per week. Als zaterdagmiddag de aardappelrooier kapot gaat, moet die op zondag gerepareerd worden en zeg je desnoods leuke dingen af, want maandag moet je weer door. Dat is het leven van een boer."

,,We hoeven Mark niet te enthousiasmeren voor het boerenbestaan. Als je dat moet doen, zit het eigenlijk al niet goed. Hij ziet het echt zitten. Ja, ik denk dat er nog een toekomst is voor de varkenshouderij. Ondanks die kleuterschool in Den Haag. Ze lopen daar telkens in dezelfde val: beleid maken zonder te luisteren naar de mensen in het veld. Johan Remkes heeft dat wel gedaan. Je wist dat hij zou vasthouden aan de doelen, hij heeft het zelf zo scherp neergezet in zijn eerste rapport, maar er zijn wel zaken bijgedraaid. Zo krijgen boeren niet alles op hun bordje. Ook andere sectoren moeten aan de bak. Ook wij hebben in het afgelopen half jaar gedemonstreerd. Op het viaduct over de A2. En we hebben omgekeerde vlaggen opgehangen. Het is een signaal, naar de mensen én naar de politiek. Ja, het moet duurzamer. Je moet je eigen rommel opruimen, dat geldt voor iedereen toch?"

,,Dat er iets moet veranderen, daar zijn de boeren echt wel van doordrongen. Sterker nog, daar zijn al grote stappen in gezet. Wij hebben hier op ons eigen bedrijf al voor vele tonnen geïnvesteerd. In luchtwassers voor de stallen bijvoorbeeld. We hebben ook achthonderd zonnepanelen en er komen binnenkort vijfhonderd bij. Maar voor de overheid is het nooit genoeg, zo lijkt het.”

‘We zijn in een sterfhuisconstructie geplaatst en in dat lot berust ik’

Rence Slootman, 35 jaar, Espel (Flevoland). Open tuinbouw, 70 hectare tulpen, suikerbieten, ui en gladiolen

,,Ik ben de laatste generatie op dit bedrijf. Wij worden op veel fronten geconfronteerd met veranderingen vanuit de maatschappij. Daar lijken wij niet langer in te passen. Wij zijn in een sterfhuisconstructie geplaatst. Dat is het lot waarin ik berust."

,,Voor mij zal het al een hele klus worden om hier mijn pensioen te halen. De invloeden van buitenaf, en dan heb ik het over regelgeving, hebben te veel weerslag op de resultaten. De samenleving vraagt veel van onze gewassen. Die hebben daardoor behoefte aan de juiste voeding en plantmedicatie. Maar die middelen worden ons ontnomen."

,,De bemesting ligt al jaren aan de ketting. Je moet je voorstellen dat onze gewassen net topatleten zijn die moeten presteren op water en brood. Zonder extra vitaminen. Alles moet maar biologisch worden, maar daar is ons klimaat niet geschikt voor. Zeker niet als je op het hoogste niveau wil meespelen, want dat is topsport. Keer op keer laten we zien dat we op dat hoge niveau kunnen meekomen, met wat wij uit een hectare aan voedsel en sierteelt halen, met ook nog een keurige footprint als het gaat om milieubelasting. En met minder irrigatie dan elders in de wereld. Wij hebben voldoende regen en hier in de polder kunnen de gewassen goed bij het grondwater, ondanks de droge zomer. Daar is een goede boterham mee te verdienen, maar de politiek zit ons ons in de weg. Ik heb daar geen vertrouwen in en ik ben niet de enige."

,,Ik heb het idee dat de politiek niet weet waar wij mee bezig zijn. Ze hoeven niet tot op detailniveau te weten wat wij doen, maar ik verwacht wel dat politici kennis inwinnen bij de juiste bronnen voordat ze met een visie komen. Dat ze de wetenschap erbij betrekken. En dan niet de wetenschap die ernaar streeft om van Nederland één groot wandelpark te maken.”

‘Opbrengst is hier veel hoger dan in Spanje’

Maikel van den Berg (39), Bleiswijk (Zuid-Holland). Glastuinbouw, verbouwt in samenwerking 25 hectare aan groentezaden en paprika’s

,,De Jumbo heeft zoiets in het leven geroepen als de ‘laagsteprijsgarantie’. Dat is het beginpunt waar wij als glastuinbouw mee te maken hebben: een paprika moet zo goedkoop mogelijk, want dat is wat de klant wil. En tegelijkertijd moeten wij als sector een vergaande energietransitie ondergaan, maar dat is niet zomaar gebeurd. De investeringen zijn groot, maar we kunnen geen hogere prijs vragen omdat de klant dat niet wil."

,,Dus, de vraag of onze sector het milieu vervuilt, vind ik een lastige, zolang de wensen van de klant niet veranderen. Vergeet niet dat Nederlandse glastuinbouw de beste ter wereld is. We hebben het perfecte milde klimaat, en kunnen het meest efficiënt omgaan met water."

,,Hier kunnen we een kilo tomaten maken met 4 liter water, in Spanje is er wel 60 liter voor nodig. De opbrengst per vierkante meter is hier zes keer hoger. Dus of wij nu zo milieuvervuilend zijn? Laat het maar in Spanje gebeuren, dan is de ecologische voetafdruk per kilo nog veel groter. Of Scandinavië, waar het in de winter veel te koud is, waardoor je nog veel meer moet stoken. Of in Duitsland, waar het in de zomer ook te warm is. Wij hebben de perfecte omstandigheden om de aarde te voeden, in ieder geval tussen Amsterdam, Kopenhagen, München en Berlijn. De productie verplaatsen, dat is pas vervuilend. Dan moet alles met vervuilende schepen hierheen worden vervoerd."

,,Mijn grootste zorgen gaan niet alleen om klimaatverandering, maar ook om de vraag hoe we anders de wereld moeten voeden. Echt, ik vind ook dat we van het gas af moeten, maar in deze transitie hebben we de hulp nodig van de overheid. We weten dat er maar 10 procent van de restwarmte in de industrie wordt benut. De glastuinbouw kan al met water van 70 graden uit de voeten. Zorg voor de beloofde uitbreiding van het warmtenet, en wij kunnen van het gas af.”

‘Dit jaar hebben we 130 hectare graan kunnen oogsten. Een goudmijn’

Adrie Rijk, 69 jaar, ’s-Heerenhoek (Zeeland), zit met een broer, drie neven en een oom in de maatschap Rijk-Boonman, akkerbouw, 230 hectare

,,De drie pensionado’s in de maatschap lopen tegen de 70. Ze staan op het punt om het akkerbouwbedrijf in ’s-Heerenhoek over te dragen aan drie neven. Maar is dat geen hachelijk avontuur in deze tijd met een stikstofcrisis en hoge prijzen voor kunstmest, diesel en energie?"

Adrie: ,,De neven zitten er al vijftien jaar in, al hebben ze er nog een andere baan bij. In die periode heeft dit bedrijf best goed gedraaid en hebben ze een aardige winst gepakt. Dit jaar hebben we 130 hectare graan geoogst. Met de huidige hoge prijzen is dat nu een goudmijn. Bovendien hebben we zelf de machines en de technologie ervoor. In één week rijden we de hele oogst eraf. We verhuren onszelf ook als loonwerker. Het is al met al een solide bedrijf waarin een goede boterham te verdienen is, mede ook omdat er nog drie pensionado’s meewerken.”

Er zit dus nog toekomst in de akkerbouw, zegt Adrie. ,,Maar je moet als jonge ondernemer wel financieel onafhankelijk en vergaand gemechaniseerd zijn. Moet je er grond voor kopen, dan kun je beter iets anders gaan doen. Andere sectoren zoals tuinbouw en fruitteelt draaien op handjes. Door de loonkosten en oneerlijke concurrentie binnen Europa krijgen die het enorm moeilijk.” Onder het motto ‘Nooit meer honger’ bedacht landbouwminister Sicco Mansholt na de oorlog een plan voor een Europees landbouwbeleid. Adrie waarschuwt voor een gevaarlijke ommezwaai: ,,Ik geef toe dat sinds Mansholt de landbouw en met name de veehouderij te ver is doorgeschoten. Maar door het stikstofbeleid, het ongelijke speelveld en de ingewikkelde Europese regels, dreigen we nu onze voedselvoorziening om zeep te helpen, terwijl er een voedselcrisis heerst. Boeren uitkopen helpt dan niet.”

,,Het stikstofplan is ook symboolpolitiek. Het kost 24 miljard en lost nauwelijks iets op. Wie toch wilde stoppen, pakt nu de zak met geld en wie door wil, gaat procedures voeren die misschien wel tien jaar duren. Ik voorspel dat het een absolute mislukking wordt.”

‘Fantastisch dat mijn zoon het bedrijf wil overnemen’

Peter (62 jaar) en Ruud Cuijpers (27), Rijkevoort (Noord-Brabant), melkveehouderij, 60 hectare land

Buiten wappert een rode vlag met ‘Geef boeren toekomst’ erop, binnen in de stal staan 115 melkkoeien. Dat waren er een paar jaar geleden nog 70. ,,We moesten een stap maken om het bedrijf toekomstbestendig te maken”, vertelt Peter Cuijpers aan de keukentafel.

,,Mijn vader verdiende veertig jaar geleden 70 tot 80 guldencent per liter melk, de laatste jaren ligt dat nog op ongeveer hetzelfde niveau. Maar in die tijd is wel al het andere flink duurder geworden.”

,,Ik vind het fantastisch dat Ruud het bedrijf wil overnemen. Mijn vader zou ook supertrots zijn geweest. Maar het geeft ook veel financiële zorgen. Zonder opvolger zou ik me hebben laten uitkopen. Nu moeten we zorgen dat het bedrijf gezond is en dat ik en mijn vrouw er ook nog een redelijk pensioen aan overhouden. Door de stikstofcrisis zijn die zorgen nog groter geworden. Nog een geluk dat we niet vlakbij een natuurgebied zitten.”

Ruud: ,,Ik heb nooit getwijfeld om boer te worden, ook nu niet. Ik maak me ook wel zorgen om de financiën, maar ik ben positief ingesteld. Ooit gaat het tij keren, denk ik. Het is prachtig werk. Als kind wilde ik al boer worden.”

Peter: ,,Boer zijn is een van de mooiste vakken die er bestaan. Tussen de dieren, in de natuur, eigen baas. Dan is 60 tot 70 uur werken per week geen probleem. Wat de overheid nu moet doen, is een eind maken aan de polarisatie door naast de boeren te gaan staan. Met een goede visie voor de lange termijn. En met minder regels. Wij willen best veranderen, maar help ons dan om de slag te maken. Ook financieel. Je kan niet alles duurder maken en de consument laten betalen. Jan Publiek heeft nu al vaak moeite om rond te komen.”