De overdracht van het familiebedrijf: start bij de kinderen, niet bij de financiën

Een goede financiële organisatie is onmisbaar bij een bedrijfsovername. Echter, dat is maar een klein onderdeel van een succesvolle overname. Alles valt of staat namelijk met goede communicatie én vertrouwen. Als de familie met elkaar overhoop ligt of de volgende generatie is niet goed voorbereid, dan is de kans groot dat de opvolging mislukt of dat de familierelaties worden geschaad.

De kinderen van het echtpaar waarmee ik aan tafel zit weten nog niet zeker of ze het écht willen, laat staan dat ze overtuigd zijn van hun talenten en vaardigheden. Daarbij worstelen ze met hun ambitie, ligt hun passie wel in het familiebedrijf? Ze twijfelen of ze de verantwoordelijkheid wel willen dragen voor alle medewerkers, maar ook voor het gedachtegoed van hun voorgangers. Ook zien de broers beren op de weg als het gaat om de samenwerking en hoe gaat het als er partners in het spel komen? En hoe zit het met het samenwerken met pa en ma? Wanneer krijgen ze het echt voor het zeggen en hoe lang werken ze nog mee? En zo leven er nog meer vragen.

Elke ondernemer die ik spreek heeft uiteindelijk de familie op de eerste plek staan, hoe belangrijk het bedrijf ook is. Het laatste wat ze willen is dat het bedrijf tussen de gezinsleden in komt te staan. Juist daarom kan het gesprek over de opvolging als een worsteling voelen.

Het maakt onzeker, juist omdat ze aanvoelen dat het een gevoelig onderwerp is met allerlei scherpe kantjes die gaan over emoties en eventuele botsende belangen. Ouders willen geen kinderen uitsluiten of voortrekken, maar waarschijnlijk moeten er wel keuzes gemaakt worden. In zo’n geval kan het veilig voelen om eerst eens naar de financiën en de juridische constructies te kijken, maar pas op! Laat dit geen onbewust en sluimerend uitstelgedrag zijn om confrontatie te vermijden.

Het is best begrijpelijk om liever eerst zicht te hebben op de financiën. Cijfers kan je tenminste met je ratio bevatten. Je kan cijfers zien en je kent de waarde ervan. Dat is concreet en dat geeft een gevoel van controle. En uiteraard! Zoals gezegd kan een overname niet zonder een goede financiële en fiscale planning. Financieel experts kunnen heel veel opties en mogelijkheden uittekenen of wellicht waarschuwen. Dat moet soms ook. Alleen, de cijfers geven slechts gedeeltelijk houvast. Ze geven nog geen garantie op een harmonieuze overname, want ze zeggen niets over de relatie tussen de gezinsleden en hoe iedereen zich bij de plannen voelt.

Mijn advies is daarom altijd: begin bij de familie. Heldere communicatie is het sleutelwoord, hoe ingewikkeld dat ook kan zijn. Veel ondernemers zijn bang dat de te maken keuzes hun kinderen zullen teleurstellen waardoor zij gekwetst raken. Een ondernemer zei onlangs: ,,Eigenlijk wil ik de kool en de geit sparen”. Waarmee hij eigenlijk zegt dat hij ’t liefst geen besluit neemt. En dat is precies wat ik vaak zie gebeuren. Niet beslissen voelt heel lang als de beste (gemakkelijkste) oplossing, maar leidt uiteindelijk tot de grootste ellende in families.

Duidelijkheid, daar is iedereen bij gebaat. En die krijg je vooral door heldere keuzes van de overdragende partij en goede communicatie met de kinderen. In de kern, en daarvoor gaan we even een niveautje dieper, draait het vooral om erkenning en je gezien en gehoord voelen. Het leven bestaat uit geven en nemen en een teleurstelling hoort er soms ook bij. Een teleurstelling hoeft niet hetzelfde te zijn als kwetsen. Wie zich gekwetst voelt, voelt zich misschien uitgesloten of bijvoorbeeld niet serieus genomen. Welke oorzaak dat ook heeft, coaching of een eerlijk gesprek hierover met familie kan de teleurstelling voorkomen of het milder maken.