'Eigenlijk zijn iPads vervangende ritalin'

Zeven jaar was Erik Nieuwenhuis toen hij zomaar de eerste avonturen van zijn vulpen beschreef. Zijn droom was duidelijk: schrijver worden. Hij studeerde Nederlands, werd reisjournalist, richtte een literair tijdschrift op, schreef korte verhalen, maar die roman kwam er maar niet. "Ik moest ook gewoon in leven zien te blijven. Het was lastig om bij uitgeverijen een poot aan de grond te krijgen."

In 2010 overleed zijn vader. "Toen dacht ik: nu moet het gebeuren. Een vriend van mij vroeg me: 'Waarom denk je dat het nu wel gaat lukken?' Het was er altijd wel, maar het ventiel ging toen echt pas open." Nieuwenhuis schreef in zes jaar drie boeken. Zijn eerste boek was Man van de wereld en met Een gat in de lucht werd hij genomineerd voor de Academica Literatuurprijs.

Bij zijn eerdere boeken was het idee vooraf nooit zo helder, nu wel. "Voor mijn doen is dit een raar boek." Nieuwenhuis bezocht een middelbare school in de zoektocht naar een school voor zijn zoon, toen hij in een filosofielesje belandde over de grenzen van de menselijkheid. Het interesseerde hem meteen. "Ik heb ernstige twijfels over de digitalisering. Ik wilde op een realistische manier de grenzen van het mogelijke in mijn boek verkennen."

In een koffietentje op de Overtoom haalt de schrijver, tijdens het praten, zeven boeken uit zijn tas. Allemaal boeken over digitalisering en de ontwikkeling van de mens die hij las. "Veel mensen worden door hun mobiele telefoontje opgeslokt. De zorgen die ik heb, zijn heel groot. Ik ben gewoon een beetje mopperig over de nieuwe tijd. Voor mijn twee zonen hebben we een game-uurtje ingelast. Het is dan even geen 'daddy is home' en soms wordt het ook wel een 'game-anderhalfuurtje'." Nieuwenhuis is naast schrijver ook docent op de Hogeschool van Amsterdam. "Als ik op mijn werk in de lift sta, met zes mooie en jonge mensen, dan kijkt iedereen op zijn mobiel. Terwijl ik dan denk: kijk eens om je heen, op een meter afstand staan er mooie meiden voor je neus."

Tinder

"We moeten ons bewust zijn van het feit dat we veel te gemakkelijk achter een hype aan hollen. De techniek loopt voor op ethiek. Tinder bijvoorbeeld, wat doet dat met de liefde? Volgens mij doen we heel vaak zomaar iets en dan hebben we pas de consequenties ervan door. Zoals bij Airbnb, nu zien we dat de hotelbusiness er gewoon onder lijdt. We zijn geneigd om alles wat nieuw is te omarmen, maar vernieuwing is niet direct verbetering."

In zijn nieuwe boek brengt hij hoofdpersoon Ben na zijn dood weer tot leven als digitaal bewustzijn. Het schrijven is volgens hem nog steeds een worsteling. "Het is veel kilometers maken. Als je geluk hebt, beland je soms even in een flow. Ik vind het interessant om de grenzen van de menselijkheid op te zoeken in mijn werk. Vanuit de gedachte: een robot kan ook gewoon een mens zijn. Kijk."

De schrijver haalt zijn telefoon erbij. Hij had een foto gezien, een van de genomineerden van World Press Photo. "Hier zie je een vrouw op het strand een selfie nemen, terwijl er een grote storm nadert. Het lijkt alsof zij een bepaalde menselijkheid verliest. De schoonheid en de dreiging van zo'n wolk ontgaan haar."

Nieuwenhuis heeft nog een aantal voorbeelden. "Neem die iPadscholen, dan denk ik: laat die kinderen eerst eens kennismaken met de echte wereld. Eigenlijk zijn iPads vervangende ritalin. Als ze geen andere realiteit kennen, wordt het leven lastig. Er zit wel een soort moralisme in het boek, hopelijk prikkelt het tot nadenken."

En nog een voorbeeld. "Er is een man geweest, lang geleden, die voorspelde dat er in het jaar 2000 een machine zou zijn die de poep van paarden weg kon halen. Die man had wel voorspeld dat er machines gingen komen, maar die heeft nooit bedacht dat paarden heel snel uit het straatbeeld zouden verdwijnen. Die ontwikkeling is veel harder gegaan."

Oude lul

"Ik moest goed opletten op wat ik Ben wel en niet kon laten denken. Een hoofdpersoon als digitaal bewustzijn, daarmee heb ik mezelf bewust beperkingen opgelegd. Maar ik heb daardoor ook de nodige nieuwe kunstjes geleerd."

Volgens Nieuwenhuis gaat het hem niet alleen om de thematiek. "Ik schrijf graag over intermenselijke contacten, dat Ben voortleeft als een digitaal bewustzijn is voor mijn gevoel een metafoor. Het verhaal komt op de eerste plaats." Nieuwenhuis is even stil, alsof hij nadenkt over alles wat hij heeft gezegd. "Weet je wat natuurlijk het gevaar is? Dat ik nu word af geserveerd als een oude lul."

Ben - Thomas Rap, 366 blz., € 19,90.