'Nu is het menens met die fiscale trucs'

Zijn oor kleurt nog rood als Diederik Samsom zich naar de fotograaf haast. De telefoon rinkelt vandaag non-stop: iedereen wil meer weten over zijn plan om via een luchtbrug elke dag 400 vluchtelingen uit Turkije naar Europa te halen, als geste aan de Turken. Het is weer zo'n opvallend plan, waarmee Samsom zich in de kijker weet te spelen. En het zal ook niet zijn laatste zijn.

De PvdA-leider schaakt op meerdere borden tegelijk: na de vluchtelingencrisis, de toekomst van het onderwijs en het energievraagstuk lanceert Samsom vandaag alweer een ander voorstel: grote, internationale bedrijven moeten meer belasting gaan betalen.

De plannen die het kabinet daarvoor heeft ontvouwd, gaan hem lang niet ver genoeg. Coalitiepartner VVD wil het bedrijfsleven niet tegen zich in het harnas jagen. Samsom wil nu buiten de VVD om het kabinet tot steviger standpunten dwingen. ,,Als je een kleurplaat niet inkleurt, mogen anderen dat doen,'' stelt hij monter.

De PvdA heeft het al jaren over de aanpak van brievenbusmaatschappijen. In de formatie had u dat kunnen regelen.

,,We hebben nu pas de unieke kans om het waar te maken. Eenzijdig dit doorsluizen van geld aanpakken helpt helemaal niks. Daar heb je andere landen bij nodig. Een gezamenlijke aanpak liet lang op zich wachten. Toch ligt die er nu, in de vorm van een Europese richtlijn. Die gaan we omzetten in nationale wetgeving."

Wat betekent dat precies?

,,Kern van het onrecht is dat bedrijven niet eerlijk belasting betalen. Het onrecht wordt groter als bedrijven groter zijn: die kunnen zich via internationale constructies rijk manipuleren. Schrik niet, het gaat hier om 100 tot 240 miljard euro die we per jaar wereldwijd aan belasting mislopen. Dat is geld wat voor zorg, onderwijs en andere zaken had moeten dienen. Voor Nederland komt dat neer op 1 tot misschien wel 4 miljard euro. Wij willen als eerste de renteaftrek beperken. Bedrijven kunnen daar nu heel makkelijk mee schuiven. Beperk je die, dan levert dat al 1 tot 1,5 miljard euro extra aan belasting op. Met een zwarte lijst van belastingparadijzen willen we zorgen dat het wegsluizen van geld naar landen als Bermuda niks meer oplevert. Omdat we weten dat in Bermuda geen belasting wordt betaald, gaan we hier heffen."

En het Nederlandse vestigingsklimaat dan? Die brievenbusfirma's zijn goed voor 3 miljard euro en 8000 banen, blijkt uit onderzoek.

,,Ik ben niet naïef. Als we op basis van zwarte lijsten hier belasting gaan heffen, dan is zo'n bedrijf natuurlijk meteen vertrokken uit Nederland. Maar aan dat bedrijf, aan zo'n brievenbus, had ik toch niks: het zorgt niet voor werkgelegenheid, draagt niets bij aan de economie, het is puur een constructie. De onderzoekers hebben niet meegerekend wat je er voor terugkrijgt: bedrijven die wel gewoon belasting betalen en niet hun winsten via de Zuidas wegsluizen naar Bermuda."

Uw voorstellen vallen of staan met een Europese aanpak. Dat geldt ook voor de aanpak van de vluchtelingencrisis. Maar Europa speelt niks meer klaar.

,,Ik snap dat algemene chagrijn, maar laat dat niet ons optimisme wegblazen. De lelijkheid van het proces in Europa kent bijna geen grenzen. Dat is bij de vluchtelingen zo, dat was bij Griekenland zo en dat is ook bij de aanpak van belastingontwijking zo. Toch presteert Europa het altijd om langs de rand van de afgrond resultaat te boeken."

In december zei u dat Nederland 200.000 vluchtelingen aankon. In januari repte u over 250.000 voor heel Europa en nu heeft u het weer over 400 per dag via een luchtbrug. We kunnen u amper nog volgen.

,,Het vluchtelingenvraagstuk blijft nog jaren bij ons. 5, 6 jaar is geen onzinnige inschatting. Zelfs als de oorlog nu stopt is de Syrische ellende niet voorbij. Door in Europa eerlijke afspraken te maken zou je jaarlijks zo'n 250.000 vluchtelingen over de bereidwillige landen kunnen verdelen. Als je dat voor Nederland omrekent, kom je inclusief de gewone asielstroom uit op zo'n 200.000 mensen, niet per jaar, maar in totaal dus.''

Waarom zou je Turkije meer speelruimte geven? Dat land maakte geen haast met het afsluiten van een illegale route.

,,Dat toont misschien het verschil in wereldbeeld tussen VVD en PvdA. Onderhandel je in vertrouwen of wantrouwen? Ik doe dat noodgedwongen in vertrouwen, want het gaat over mensen. Dan moet je sneller dan anders tot een oplossing komen. Vervolgens denk ik hetzelfde als de VVD: tegenover de legale luchtbrug moet het stoppen van de illegale route staan. Alleen kun je niet naar elkaar blijven kijken en zeggen: jij eerst.''

U stapelt plan op plan: met Jesse Klaver van GroenLinks over klimaat en energie, het Plan-Samsom voor de vluchtelingencrisis, 10 miljard euro extra voor onderwijs, nu weer de luchtbrug, vandaag de belastingontwijking... Alsof de sluizen zijn opengezet.

,,We waren de eerste jaren druk met het repareren van de economie. Als je dan onder de motorkap vandaan komt en het ding draait weer - eindelijk - dan wordt het ook tijd om erin te gaan zitten en een koers te kiezen. We zitten nu op driekwart van dit kabinet. Wat doen we hierna, hoe gaan we verder?"

U lijkt bezig aan een campagne voor Diederik Samsom richting verkiezingen in 2017.

,,Nee, het lijkt op een PvdA die zich klaarmaakt voor 2025. Want dan weten ze zeker: de PvdA is er dan nog, van Samsom weet je dat nooit.''

Dat zal tegenkandidaten wel afschrikken, nu u elke week met een nieuw plan komt.

,,O, bedoelt u dat? Nee, dat geloof ik niet. Dan onderschat je mijn tegenkandidaten, al weet ik niet wie dat zijn.''

U verwacht wel dat zij zich zullen melden?

,,Ik hoop erop.''