Organisaties luiden noodklok: AI-kennis massaal naar het buitenland

Een investering van tot wel 2 miljard euro is volgens dat plan nodig voor beter onderwijs, hogere salarissen voor wetenschappers en het opzetten van een topinstituut. Momenteel is er een wereldwijde wedloop gaande op het gebied van kunstmatige intelligentie, ook wel artificiële intelligentie (AI) genoemd. Techbedrijven in Silicon Valley kapen Nederlands en Europees talent weg, dat in de VS veel meer kan verdienen. In Azië heeft China de ambitie geuit om de wereldleider in AI te worden, schrijft het AD.

Tegelijk streven zelfs Europese (buur)landen Nederland voorbij. Wetenschappers kunnen op Belgische, Duitse of Franse universiteiten vaak beduidend meer verdienen. Ook is er meer budget voor onderzoek. Overheden investeren er verder flink in AI, onder meer door fiscale faciliteiten voor bedrijven. ,,In Nederland moeten we gas geven met elkaar, anders dreigen we de boot te missen”, stelt Feroz Amirkhan, secretaris AI van VNO-NCW. Wel ontwikkelt het kabinet een strategisch Actieplan AI, dat dit najaar moet verschijnen.

Nederlandse AI Coalitie moet tij nu keren

Om het tij te keren slaan VNO-NCW, TNO, bedrijven als Philips en Ahold Delhaize en universiteiten nu de handen ineen. Zij beginnen de Nederlandse AI Coalitie. Partijen willen ervoor zorgen dat er in 2023 vierhonderd extra onderzoekers aan universiteiten en instituten bijkomen. Er moet een nationaal AI-onderzoeksprogramma komen, waarin bedrijven en universiteiten samenwerken. Ook wil de AI Coalitie een Europees toponderzoekscentrum naar ons land halen.

Het kabinet en bedrijfsleven moeten verder een nationaal groeifonds opzetten dat beginnende AI-bedrijfjes actief van groeikapitaal kan voorzien. Verder moeten 3 miljoen Nederlanders worden bijgeschoold. De plannen kosten in het meest ambitieuze scenario circa 2 miljard euro in zeven jaar tijd. Dat geld moet door overheid en bedrijven gezamenlijk bij elkaar worden gebracht.

Dringend actie vereist

Volgens Maarten de Rijke, hoogleraar kunstmatige intelligentie aan de UvA, is actie dringend vereist. Steeds vaker ziet hij afgestudeerden en promovendi naar het buitenland vertrekken. Zo zijn deze zomer weer diverse onderzoekers van De Rijke naar Silicon Valley vertrokken. ,,Officieel voor een stage, maar in feite betreft het een verkapte sollicitatieprocedure.” Ze krijgen daar 13.000 tot 15.000 dollar per maand voor ,,Meer dan een hoogleraar hier.”

Erger vindt De Rijke dat Nederlandse knappe koppen ook al naar universiteiten in België en Duitsland vertrekken. ,,In Silicon Valley zullen de salarissen altijd hoger blijven, maar als iemand zelfs in Gent al beter betaald krijgt, wordt het heel lastig. Junior docenten stappen over naar onze Oosterburen om daar in één klap hoogleraar te worden, met een aantrekkelijk startpakket.”

Salarissen snel omhoog

De Rijke noemt de huidige cao’s zwaar verouderd. ,,De salarissen moeten snel omhoog.” Het lukt de UvA hierdoor niet om voldoende docenten en hoofddocenten te vinden. Om de kwaliteit te waarborgen is dit jaar een numerus fixus van tweehonderd studenten ingesteld, ruim drie keer lager dan het aantal aanmeldingen. Dat doet ook de TU Delft. Dit jaar worden slechts vijfhonderd studenten toegelaten, terwijl zich er duizend hebben aangemeld. ,,Wij kunnen zoveel studenten niet begeleiden, de docenten zijn er simpelweg niet”, zegt hoogleraar digitalisering Inald Lagendijk.

Lagendijk spreekt van een jacht op talent. ,,Als wij dat talent niet beter vast weten te houden, dan heeft dat grote consequenties. Dan kunnen bedrijven toepassingen in kunstmatige intelligentie niet hier ontwikkelen en worden wij in Nederland volgend in plaats van leidend. De maatschappelijke impact van AI hebben we dan ook niet meer in eigen hand.”

Nederland voorop in AI

Vanouds bezit Nederland een vooraanstaande positie in AI. De eerste opleidingen op universiteiten dateren uit de jaren 80. Afgelopen jaren staat die positie steeds meer onder druk. Lagendijk ziet de AI Coalitie als een schot voor de boeg. ,,Het is een concrete set voorstellen die we doen.” Momenteel ziet hij nog weinig urgentie in politiek Den Haag. ,,Tot nu toe hebben Kamermoties om meer te investeren in AI het niet gehaald. Er is weinig wat op daadkracht duidt.”

Henk Jan Vink, directeur van TNO’s ict-afdeling, hoopt dat er mede met hulp van het kabinet een stelsel kan komen waarin bedrijven, universiteiten en overheden een aantrekkelijk klimaat voor technici en kenniswerkers weten te scheppen. Artificiële of kunstmatige intelligentie is dé heilige graal van de moderne technologie. Met AI kunnen diagnoses in de zorg 80 procent beter worden, autonoom rijdende auto’s worden mogelijk en oogsten gaan in de landbouw fors omhoog.