Maak je website écht inclusief met een exclusief ontwerp

Afgelopen week mocht ik participeren in een sessie georganiseerd door de Gemeente Amsterdam. Verschillende experts spraken met elkaar over hoe (digitale) producten worden ontworpen voor de gemarginaliseerde doelgroepen.

Dat laatste vind ik een overigens echt een rotwoord, maar ik doel op groepen mensen die, vanwege factoren die gewoonlijk buiten hun macht vallen, niet dezelfde kansen hebben als andere, meer fortuinlijke groepen in de samenleving. Een voorbeeld van een dergelijke groep zijn mensen die bijvoorbeeld lichamelijk beperkt zijn qua zicht, gehoor of motoriek.

Exclusief design

Tijdens deze sessie werd ik even goed wakker geschud, en dat kwam door Eric. Een inspirerende man in een rolstoel en een beperking aan zijn handen. Hij is zelf designer, geeft les aan de Hogeschool van Amsterdam, en hij vertelde over exclusief design: het ontwerpen van je product specifiek afgestemd op één persoon (met een beperking). Op zich is dit niet heel vreemd als het een specifiek product voor díe persoon betreft, zoals een prothese, maar wat gebeurt er als je deze manier van denken meer toepast op een ontwerpproces voor een product dat door vélen gebruikt dient te worden? Worden ook onze digitale producten dan juist niet inclusiever?

Dagelijks hou ik mij bezig met het ontwerpen van digitale producten of platformen. In dit ontwerpproces gaan we meestal op zoek naar een persona: een omschrijving van één gebruiker die representatief is voor de (grootste) doelgroep voor wie de site of de app gaat zijn. We proberen met onderzoek te achterhalen wat die persoon zou willen of zou gaan doen op de site en daar passen we ons ontwerp, zowel qua techniek als user experience als design, op aan. We testen het daarna bij een kleine afvaardiging van die doelgroep en bij positieve resultaten gaan we het maken

Om sites vervolgens toegankelijk te maken conform de Wet op de Toegankelijkheid voegen we nog functionaliteiten toe zoals het kunnen vergroten van de letters of het laten voorlezen van de tekst, maar dat is dus een toevoeging achteraf en géén onderdeel van het eerdere ontwerpproces.

Standaard navigatie vaak probleem voor blinde medemens

Een mooi voorbeeld waarom achter functionaliteiten toevoegen niet tot echte toegankelijkheid leidt, las ik een thesis van Vasilas van Gemert. Van Gemert gaat met de blinde Simon online boodschappen doen en hij maakt hierbij gebruik van een voorleesfunctie. Deze tool leest alle klikbare links van boven naar beneden en van links naar rechts op. Als hij datgeen benoemt waar Simon naar toe wil, dan kan Simon met een klik vanuit hier weer verder. Als niet-blinde gebruiker weet je alle links in de header en navigatie te negeren als je iets op een pagina zoekt, maar Simon moest eerst 25 (!) links uit de navigatie aanhoren die überhaupt niet direct iets te maken hadden met het doen van boodschappen.

Van Gemert concludeert uit deze situatie dat de gemiddelde opbouw van de navigatie van een site vérre van toegankelijk is, en dus ook met het toevoegen van functionaliteiten die het Simon juist makkelijk zouden moeten maken. De vraagt die hierbij opkomt is hoe onze standaard navigatie eruit had gezien als we in het ontwerpproces al rekening hadden gehouden met de blinde medemens

Win-win voor alle gebruikers

Naast dat exclusief ontwerpen het gebruiksgemak van digitale producten voor gemarginaliseerde doelgroepen moet verbeteren, leidt exclusief ontwerpen ook vaak tot een betere ervaring voor iedereen. Zo kunnen bijvoorbeeld mensen zónder dyslexie nog sneller lezen als ze een speciale dyslexie-tool voor online teksten toepassen. Een soort win-win situatie voor alle gebruikers dus.

Kortom: probeer tijdens het ontwerpproces van je site eens uit te gaan van een toekomstige gebruiker met een beperking. Daarmee maak je je site niet alleen toegankelijker, maar ook beter voor het grotere publiek.