Propaganda-expert: zo overtuig je van de ernst van een virus

Het coronavirus zit in mijn hoofd

Nog geen week geleden zaten we ademloos naar Mark Rutte te luisteren. Toegegeven: ik werd nogal afgeleid door die zeer beweeglijke doventolk naast hem, die met die grijpgrage handjes aan het hamsteren was. Maar écht begrijpen deed ik het nog niet. Net als André Hazes jr. dacht ik dat het met dat gekke griepje wel los zou lopen.

Een week later zit ik dag in, dag uit thuis. Op de bank, achter mijn bureau, op het roeiapparaat, verlangend naar buiten te kijken. Mijn schermtijd vliegt omhoog. Van een schamele twee uur per dag naar vier uur. En dan hebben we het niet over mijn laptop. Het coronavirus zit in mijn hoofd, van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat. Het is net kiespijn: voordat het er was, dacht ik er niet zo over na, maar nu laat het me geen seconde meer los. Ik volg alle updates. Hoeveel mensen zijn er overleden? Maar hoeveel mensen overleden er dan gemiddeld vorig jaar op een dag in Nederland? 416. Jemig, dus dit is een tiende ongeveer? Zouden die mensen anders ook zijn overleden? Ik weet het niet.

Het wachten is op de lock-down. Of de griep zelf?

Koning Willem-Alexander als kijkcijferkanon

Zo werkt dat dus, met propaganda. Je hebt een boodschap die je bekende en belangrijke mensen laat uitdragen. Je kondigt het moment van de boodschap aan, zodat het moment belangrijk wordt. Vervolgens laat je die boodschap dagelijks herhalen. Door de continue herhaling, bij elke belangrijke persconferentie van Mark Rutte en het RIVM, weten we nu: hou afstand, kuch in je elleboog, was je handen en veeg winkelwagentjes af met een alcoholdoekje.

Tot slot haal je de Koning van stal. En dat werkt. Willem-Alexander als kijkcijferkanon valt niet onder ‘business as usual’; ik heb ‘m weleens minder verstard gezien, maar hallo, 6,8 miljoen kijkers! Dat doet zelfs het Nederlands elftal hem niet na.

Bewust van ernst van het virus

Binnen een week zijn we ons dus meer dan bewust van de ernst van het virus. Als je niet oppast, ga je je van alles verbeelden. Ik ben al een beetje snotterig. Hoort dit kuchje ook bij het virus? Zie ik zweetdruppels bij die man achter de kassa? Ben ik aangestoken? Net als roken op een terras buiten asociaal aan het worden is, ben je nu een afvallige als je binnen de anderhalve meter cirkel van de boodschapper voor je gaat staan.

Van de week werd ik bij de boekhandel van verre gemaand opzij te gaan omdat de winkelbediende wat tijdschriften aan het bijvullen was. Bij de apotheek moest ik buiten wachten. Mensen gaan elkaar en zichzelf corrigeren.

Hoe snel en effectief propaganda werkt

Op Facebook verschijnen foto’s van complete Intensive Care-units, die ons oproepen thuis te blijven. Ondernemers die elkaar en hun werknemers helpen om thuis te blijven. Na de bekende mensen nemen nu deskundigen, collega’s, vrienden en bekenden de fakkel over. Op de journaalbeelden van het overvolle strand afgelopen zaterdag volgde een storm van verontwaardiging. Zondag kon je er bijna een kanon afschieten. Ook bij mij in de stad, ondanks het mooie weer. Op Facebook begint nu het schelden en vingerwijzen: kijk, die onverantwoordelijke gekken allemaal eens! Pas op! Niet doen! Winkels sluiten hun deuren, rijscholen zetten hun auto’s aan de kant, de laatste verstokte sigarenboer laat de luiken neer, want ja, er komt toch niemand langs. Zo zie je hoe snel en effectief deze propaganda werkt.

Gisteravond hield het Outbreak Management Team weer een persconferentie, oftewel het kabinet. En ja, ze gaan nog een stapje verder. U weet het al: boetes, en tot 1 juni zit de tent op slot. Petje af voor de communicatiedeskundigen van het kabinet en het RIVM; het afsluiten van het land is een eitje, want dat doen we zelf al. In ons hoofd.

Mediaspecialist Tonie Broekhuijsen vertaalde de klassieke communicatiebijbel Propaganda van Edward Bernays naar het Nederlands, en voorzag het van een uitgebreid voorwoord. Het boek is onder meer HIER te bestellen (€ 18,90).