Innovatieve ideeën gezocht voor onbewaakte spoorwegovergangen

ProRail zoekt Willie Wortels voor slimme oplossingen om onbeveiligde spoorwegovergangen veilig(er) te maken. Alles kan, behalve de beproefde methode van slagbomen en stoplichten. Zo'n voorziening kost ongeveer 300.000 euro per overweg en er is geen geld beschikbaar om alle 400 onbeveiligde overwegen daarmee uit te rusten.

Uit alle oplossingen die binnen komen, worden de beste geselecteerd en uiteindelijk ook uitgevoerd. Waarschijnlijk volgend jaar al. Hiervoor is in eerste instantie vijf miljoen euro beschikbaar.

Nieuwe ideeënIedereen kan meedoen. Enige voorwaarde is dat de indiener is ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. ProRail hoopt dat ook hogescholen en universiteiten inhaken. "We willen de markt uitdagen om met nieuwe, innovatieve oplossingen te komen", zegt projectleider Manon Kiers. ProRail doet dit voor de eerste keer. "Op deze manier verzamelen we meer denkkracht en ik hoop en verwacht dat er snel een stroom nieuwe ideeën los komt."

Ideeën kunnen tot eind mei worden ingediend. Een team met deskundigen van ProRail, TNO en een extern ontwerpbureau maken daaruit een selectie. Zes oplossingen gaan door naar een proeftuin, worden verder uitgewerkt, omgezet in prototypes en getest in de praktijk. Voor begin volgend jaar is de aanbesteding voor daadwerkelijke realisatie al gedacht.

DodenSpoorwegovergangen zijn er in allerlei soorten en maten: beveiligd met knipperlichten en slagbomen en totaal onbeveiligd, op een zogeheten Andreaskruis of stopbord na.

Het aantal ongelukken op overwegen daalt al jaren gestaag, al zijn het er nog steeds gemiddeld veertig per jaar.

Het aantal ongelukken op onbeveiligde overwegen daalt niet en laat zelfs een lichte stijging zien. Om grote aantallen gaat het niet (ongeveer 5 per jaar) maar vrijwel altijd wel met de dood tot gevolg. En iedere dode is één te veel, vindt ProRail.

Om de veiligheid te vergroten zou je toch simpelweg alle onbeveiligde overwegen kunnen sluiten? Volgens Manon Kiers is dat geen optie. "Overwegen blijven nodig omdat het spoor anders onoverkomelijke barrières gaat vormen. Ze allemaal voorzien van slagbomen is niet haalbaar. Daar hebben we het geld niet voor." Als ProRail alle 400 onbeveiligde overwegen zou willen aanpakken, is 120 miljoen euro nodig.

Verschillende categorieënDe proeftuin voor innovatieve ideeën is opgedeeld in twee categorieën: een voor het waarschuwen van weggebruikers dat ze een overweg naderen en extra moeten opletten (bijvoorbeeld met speciale borden, aparte waarschuwings-lichten of -geluiden of apps voor mobiele telefoons) en een voor manieren om te waarschuwen dat er een trein aan komt of het beveiligen van een overweg.

In beide categorieën worden drie ideeën geselecteerd en omgezet in een werkend prototype.

ProRail heeft nog een derde spoor: de zoektocht naar alternatieven voor ongelijkvloerse kruisingen van weg en spoor. "We roepen mensen ook op met ideeën te komen hoe je veilig het spoor kunt oversteken."

SpecifiekVolgens Kiers is het niet zo simpel dat uiteindelijk de beste oplossing voor heel Nederland afdoende is. "Elke overweg en situatie is anders en vraagt om een specifieke oplossing."

De ontdekkingen die worden gedaan, kunnen uiteindelijk wel effect hebben op alle spoorwegovergangen, ook de beveiligde. "Stel, iemand bedenkt een ingenieuze app die waarschuwt wanneer er een trein aan komt, dan heb je daar wellicht ook iets aan bij bewaakte overgangen."

Arjan Dekker uit Dalfsen passeert soms wel vijftig keer per dag een onbeveiligde spoorwegovergang op weg naar zijn huis. Vaak met een grote trekker met aanhangwagen. Veel keuze heeft hij niet. Het is de snelste verbinding tussen twintig hectare land dat hij gebruikt en zijn veebedrijf met 130 melkkoeien.

Als het aan hem ligt, heeft ProRail weinig keuze. "Ze moeten gewoon kiezen tussen beveiligen met slagbomen en alarmlichten of het sluiten van een overweg. Allerlei verschillende varianten zijn volgens mij verwarrend. Daar krijg je ongelukken van."

Per ongelukZelf is hij nooit per ongeluk zonder op te letten het spoor over gestoken, zegt hij. Voor bezoekers aan zijn bedrijf ligt dat wel anders. "Veel mensen hebben het echt niet door. Die gaan er gewoon blind vanuit dat de overgang beveiligd is. Dat hoor ik regelmatig van vrachtwagenchauffeurs als ze eenmaal op mijn erf staan. Soms gaat dat maar net goed."

Als het gras van het land moet, passeert hij wel vijftig keer per dag het spoor. "Ik woon en werk hier nu vijftien jaar. Ik let altijd goed op, maar ik besef dat het altijd mis kan gaan als als de aandacht een keer verslapt. Daarom zouden slagbomen gewoon beter zijn."

Nederland telt bijna 1750 overwegen. Daarvan zijn er ongeveer 400 niet actief beveiligd. Die zijn vooral in het oosten en noorden van het (platte)land te vinden. De proeftuin richt zich om te beginnen op de 130 zogenoemde openbare Niet Actief Beveiligde Overwegen (nabo).

De meeste nabo's liggen op baanvakken met enkelspoor, maar ze zijn er ook op dubbelspoor en zelfs op baanvakken met drie sporen. Treinen kunnen op sommige van deze trajecten met 140 kilometer per uur passeren. Het gaat vaak mis doordat de gebruikers van dit soort overwegen op de automatische piloot oversteken. "Men is bekend met de dienstregeling, maar kan verrast worden als de trein bijvoorbeeld een paar minuten later komt."