Wet DBA werkt prima. Je moet je alleen aan de regels houden

Het belangrijkste argument van de regering om dit jaar de Wet DBA in te voeren, is het terugdringen van schijnzelfstandigheid. Daarmee doelt men a): op de circa 10 procent zzp'ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt die min of meer onvrijwillig zelfstandig zijn (denk bijvoorbeeld aan postbezorgers en bouwvakkers) en b): op de circa 10 procent zzp'ers aan de bovenkant van de arbeidsmarkt die al meerdere jaren fulltime op een en dezelfde opdracht zitten en je nauwelijks als 'ondernemer' kunt betitelen (bijvoorbeeld gespecialiseerde ict'ers).

Uitbuiting

Bij de eerste groep draait het vooral om bescherming tegen uitbuiting. Bij de tweede groep vooral om het bezet houden van 'reguliere' arbeidsplaatsen en het missen van sociale- en pensioenpremies voor de algemene pot.

Getroffen

Helaas blijkt dat de Wet DBA ter bescherming van 'echte' schijnzelfstandigheid weinig doet. Sterker, vooral de grote groep van 80 procent goedwillende zzp'ers én hun opdrachtgevers worden nadelig getroffen. De ontstane onrust spitst zich toe op de volgende punten:

• de onduidelijke regelgeving over met name (de uitleg van) termen als gezagsverhouding en vrije vervanging;
• de lange doorlooptijd van de beoordeling van voorgelegde overeenkomsten door de Belastingdienst;
• de ontstane wirwar van specifieke, individuele 'modelovereenkomsten', gekoppeld aan het ontbreken van vrijwaring voor boetes en naheffingen zoals onder de VAR (Verklaring Arbeidsrelaties).

De consequentie is dat werkgevers uit angst voor naheffingen en boetes minder zzp'ers inhuren. Zzp'ers hebben hierdoor veel minder werk, zitten langdurig thuis of worden gedwongen om in loondienst te gaan (iets wat je als echte zelfstandig ondernemer nou juist níet wilt).

Wiebes

Deze onrust in combinatie met het opzeggen van het vertrouwen in de Wet DBA door FNV Zelfstandigen en werkgeversbonden, noodzaakten staatssecretaris Wiebes tot ingrijpen. Op 18 november liet hij per Kamerbrief weten dat er tot 1 januari 2018 geen sancties worden opgelegd, tenzij sprake is van 'fraude en evident kwaadwillenden'. Hij onderbouwde dit met de aanname dat het voorlopig niet handhaven van de wet opdrachtgevers dusdanig gerust zou stellen dat deze als vanzelf weer zzp'ers zouden gaan inhuren.

Nu, ruim een maand later, weten we dat het uitsluitend uitstellen van het sanctioneren niet tot de gewenste rust leidt. De Wet DBA blijft immers gewoon van kracht. Alleen al uit het oogpunt van compliancy willen (zeker grotere en beursgenoteerde) bedrijven nog steeds voorkomen dat zij de wet overtreden; handhaving of niet. En als je bedenkt dat de multi-interpretabele term 'kwaadwillendheid' wel gesanctioneerd zal worden en een fundamentele herijking van het arbeidsrecht een tijdrovend en onzeker traject is, houdt die onrust ook in 2017 aan. Eens te meer omdat Wiebes tijdens het Kamerdebat op 8 december nogmaals bevestigde definitieve beslissingen over de Wet DBA uit te stellen tot ná de verkiezingen. Reparatievoorstellen van andere fracties om opdrachtgevers nu al meer zekerheid te geven, wees hij van de hand.

Onterecht

Onrust of niet, het bizarre is dat die meestal onterecht is. Dit vereist enige uitleg. Tot 1 mei van dit jaar kon je als zzp'er bij de Belastingdienst de 'Verklaring Arbeidsrelaties' (VAR) aanvragen. Met dit document wás je in fiscale zin zelfstandig ondernemer en had je recht op een aantal aftrekposten, zoals de zelfstandigenaftrek. Wanneer je vervolgens een kopie hiervan aan je opdrachtgever gaf, had deze de garantie dat er géén sociale premies verschuldigd waren en geen sprake was van een arbeidsovereenkomst.

De Wet DBA biedt deze garantie niet. De toetsing of wel of geen sprake is van een dienstverband, doet de Belastingdienst áchteraf. 100 procent zekerheid is er niet meer. Maar bij de meeste arbeidsrelaties is het vrij duidelijk of sprake is van zelfstandigheid en ondernemerschap óf van verkapt dienstverband. Als je je als opdrachtgever aan de uitgangspunten van de wet houdt, de samenwerking met de zzp'er vastlegt in een modelovereenkomst en je je hier tijdens de uitvoering van het project aan houdt, heb je weinig tot niets te vrezen. En hoe zit het dan met die goedkeuring van de 'model'- overeenkomst? Klopt, daar heeft de Belastingdienst circa vier maanden voor nodig. Een periode waarop je eigenlijk niet kunt wachten. En gaat jouw zzp'er alvast aan de slag, dan bestaat het risico dat deze alsnog wordt afgekeurd. Dit risico kun je beperken, zeker wanneer je de 'model'-overeenkomst vóóraf laat checken door een deskundig jurist.

Uitgangspunt

Alles afwegende wordt 'de soep dus niet zo heet gegeten....'. We roepen opdrachtgevers dan ook op om primair de inhoud van het werk en de beschikbaarheid van mensen om dat werk uit te voeren als uitgangspunt te nemen bij de keuze van 'vast' of 'flex'. Zoek je iemand voor een positie waarvoor continuïteit op de lange termijn belangrijk is, kies dan voor een vast loondienstverband. Zeker wanneer de benodigde kennis en vaardigheden redelijk tot goed op de arbeidsmarkt beschikbaar zijn. Maar heb je tijdelijk specifieke en hoogwaardige kennis nodig die intern ontbreekt, kies dan voor de éxtra kwaliteit van een zzp'er. Wat ons betreft loop je een groter bedrijfsrisico wanneer je een minder gekwalificeerde uitzendkracht op een klus zet, dan dat je een zzp'er die jouw vraagstuk kan oplossen, onnodig laat lopen. Zeker wanneer de noodzakelijke kennis en vaardigheden niet algemeen op de arbeidsmarkt beschikbaar zijn.

Huub Buijs is zelfstandig communicatieadviseur in Den Bosch. Serge Hopstaken is zelfstandig jurist Arbeidsrecht.