In de bak aan de bak voor spotprijs

Nederlandse gevangenen worden massaal ingehuurd voor productiewerk. Denk dan niet aan het aloude wasknijper-maken: ze vouwen folders, naaien gordijnen, bakken brood, timmeren kasten en helpen zelfs bij de verbouwing van een voetbalstadion. En dat allemaal voor een spotprijsje, zo bericht het AD donderdag.

"Wij zijn goed in handjes," zegt directielid Arjen Klamer van gevangenis De Karelskamp in Almelo. De 'handjes' van tientallen Twentse bajesklanten worden volop benut. In de eigen productieafdeling van De Karelskamp verpakken ze onder meer honden- en kattenvoer voor een Engelse supermarktketen.

Dat klinkt vreemd, maar is heel normaal. Wie in Nederland in de gevangenis zit, is verplicht om te werken. Zo'n 6000 gedetineerden zijn gemiddeld 20 uur per week in de werkplaats te vinden. Ze werken voor In-Made, het bedrijf dat namens de overheid opdrachten aanneemt van bedrijven en instellingen. De naam In-Made verwijst naar het Engelse woord voor gevangene: inmate.

"De meeste gedetineerden zijn gemotiveerde medewerkers," zegt Lodewijk Hekking, woordvoerder van het ministerie van Veiligheid en Justitie. "Door tijdens hun detentie te werken, verdienen ze geld, doen ze werkervaring op en kunnen ze hun dag nuttig besteden."

Toch is het geen vetpot. Een gevangene verdient minimaal 76 cent en maximaal 1,52 euro per uur. Met een weekloon van een paar tientjes is niet iedereen content. Zo klaagt een deel van hen al jaren dat het te weinig is om de vaste kosten in de gevangenis van te betalen, zoals een tv, koelkast en telefoonkaarten.

Nietjes en paperclipsWerk door gevangenen is niet onomstreden. Deze week werd bekend dat duizenden patiëntendossiers van het Zwolse Isala-ziekenhuis en het Amphia Ziekenhuis in Breda in een Belgische gevangenis zijn ontdaan van nietjes en paperclips. Dat gebeurde in opdracht van een bedrijf dat de papieren archieven moest digitaliseren.

De twee betrokken ziekenhuizen waren op z'n zachtst gezegd not amused. Tientallen Belgische bajesklanten konden ongegeneerd bladeren door persoonlijke dossiers. Het Amphia is woedend en beraadt zich op stappen.

Zoiets kan ook in Nederland gebeuren. We weten namelijk niet precies welke opdrachtgevers werk uitbesteden aan gevangenissen. In-Made geeft geen lijst met namen van bedrijven en instellingen. "We noemen geen namen, omdat de meeste van deze bedrijven dat niet willen", zegt Hekking in het AD.

Van een paar bedrijven is wél bekend dat ze klussen uitbesteden aan gevangenen. Zo liet de Zweedse meubelgigant Ikea in het verleden klokken in elkaar zetten in Nederlandse bajesen. Ook van het Rode Kruis en lijmfabrikant Bison is bekend dat ze werk door gevangenen laten doen.

Actieverpakkingen"Het penitentiair productiebedrijf krimpt bijvoorbeeld actieverpakkingen van kitkokers en andere lijmsoorten", zegt Bison-manager Ronald de Jonge op de website van In-Made. "Maar soms is het alleen maar nodig om een artikel te voorzien van een nieuwe sticker. Of om producten uit te zoeken of te herstellen."

Het bedrijf Mulder Bedrijfskleding uit Alphen aan den Rijn laat onder meer kleding bedrukken door gevangenen. "Financieel ben je er voordeliger mee uit," aldus directeur Pierre Mulder. "Bovendien zitten er goede jongens tussen die zeker een tweede kans verdienen."

KerstpakkettenOok drie ministeries maakten eind vorig jaar gebruik van de diensten van gedetineerden. 22.000 werknemers van Veiligheid en Justitie, Sociale Zaken en Binnenlandse Zaken kregen kerstpakketten die door gevangenen waren gemaakt.

Bajesklanten werken niet alleen binnen de gevangenismuren. Zo mocht een stel vorig jaar helpen bij de verbouwing van het stadion van voetbalclub Heracles. Daarbij ging het om gedetineerden die bijna vrij zouden komen. "Vanwege de grote tijdsdruk hielpen onze jongens een handje mee om de klus tijdig af te ronden", meldde de Almelose vestiging van In-Made.

Al die klussen leveren de overheid steeds meer geld op. In-Made haalde in 2014 4,4 miljoen euro binnen. Vanwege onder meer de beveiliging die nodig is tijdens de werkzaamheden, kostte het voorheen meer dan het opleverde om gevangenen aan het werk te zetten. Sinds 2013 is dat niet meer het geval. Er wordt zelfs winst gemaakt. Hekking: ,,De financiële trend lijkt zich in 2015 te hebben doorgezet, ondanks het dalend aantal gedetineerden."