Waarom een bonus juist leidt tot slechtere prestaties

Dat werknemers beter gaan werken zodra ze gemotiveerd zijn, is volgens hem zo klaar als een klontje. Toch ondervond Wawoe in zijn resultaten dat een bonus niet altijd tot een betere prestatie leidt. Sterker nog, deze manier van belonen laat in bepaalde gevallen juist een slechtere uitkomst zien.

Met een achtergrond in ‘human resources’ was Kilian Wawoe (Vrije Universiteit) vaak betrokken bij het motiveren van werknemers. Toen Wawoe vervolgens bij een bank in Monaco belandde, viel hem op dat daar veel meer bonussen uitgedeeld werden dan in Nederland. Deze extraatjes zouden moeten leiden tot een verhoogde motivatie en betere resultaten onder de medewerkers. Maar nee: in Monaco waren geen betere prestaties te zien.

Simpele taken

De reden dat een bonus niet altijd tot een betere prestatie leidt, ligt volgens Wawoe aan de moeilijkheidsgraad van een opdracht. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat een bonus alleen het gewenste effect heeft bij simpele taken. Lastige taken worden vaak juist niet tot een goed einde gebracht zodra er een bonus in het spel is.

Onderzoek heeft aangetoond dat de prestatie samengaat met wat je kan en wat je wil. Bij simpel werk geeft een bonus het gewenste effect, omdat men dan meer wil en kan. Een voorbeeld van een simpele taak is het plukken van appels. Mensen zullen meer appels plukken zodra ze een bonus ontvangen. Ten eerste willen ze dit, omdat er meer geld tegenover staat. Daarnaast kunnen ze dat ook, omdat het om een simpele taak gaat. Het probleem van de bonus is dat deze voornamelijk wordt gebruikt voor lastige taken, terwijl het in de praktijk dus vooral goed werkt bij simpele klussen. Een bankier zal bijvoorbeeld meer leningen willen verstrekken zodra hij een bonus ontvangt. De kwaliteit van de lening zal echter afnemen, omdat deze taak eigenlijk niet veel sneller kan. Mensen worden per slot van rekening niet ineens kundiger van meer geld.

Financiële prikkel

,,Als de taak lastig is, en er is bekwaamheid voor nodig om de taak uit te voeren, zal de financiële prikkel juist averechts werken’’, aldus Wawoe. Dat komt omdat naast ‘willen’ nu vooral de factor ‘kunnen’ van belang is. Mensen willen wel meer of sneller, maar kunnen dat niet. Uit onderzoek blijkt zelfs dat een bonus voor het sneller uitvoeren van een lastige taak dan ook de factor stress toevoegt. Mensen zullen onder druk van de bonus slordiger worden in de uitvoering en de taak minder goed volbrengen.

,,Dus’’, zegt hij, ,,als een collega slecht presteert, ga dan eerst de volgende twee vragen langs: wil je collega het wel? Zo ja, kan hij het wel?’’ Want, zo waarschuwt Wawoe, ,,als de opdracht te lastig is, leidt een bonus voornamelijk tot stress en slechte prestaties.’’