Start-ups leveren amper banen op

Ooit op een zolderkamertje bedacht door een stel nerds, nu hippe miljoenenbedrijven. Start-ups zijn hot, dankzij succesverhalen als Uber, Airbenb en Snapchat. Overheden, zoals ook de gemeenten Den Haag en Delft, investeren jaarlijks miljoenen in startende bedrijfjes met het argument dat deze banen opleveren. Maar hun succes wordt zwaar overdreven, zeggen onderzoekers van de Haagse Hogeschool.

Magere opbrengstAlbert Kraaij, docent Small Business, en student Elisa Elbers volgden jarenlang bijna 600 start-ups in Nederland. Hiervan had slechts zes procent na drie jaar één werknemer of meer dienst. Een magere opbrengst, vindt Kraaij, wiens onderzoek onlangs werd gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift International Review of Entrepreneurship. "Startende ondernemers creëren veel minder banen dan wij met z'n allen denken. In Nederland worden echter wel enorme bedragen uitgetrokken voor starters met het argument dat ze veel werkgelegenheid opleveren. Daar zou je kritischer naar moeten kijken."

De Haagse regio investeert jaarlijks miljoenen in start-ups. Steeds weer hoor je hetzelfde argument. "Die ondernemingen hebben vaak een grote impact op de maatschappij, bijvoorbeeld op het gebied van werkgelegenheid." Dat zei wethouder Karsten Klein van economische zaken vorig jaar bij de aankondiging dat Den Haag zes miljoen ging investeren in een 'beter klimaat' voor start-ups.

SuccesRealiteit is echter dat ruim negentig procent van de startende bedrijfjes (die niet intussen failliet zijn gegaan) hun vleugels níet uitslaat. Toch is Kraaij niet per se tegen het investeren in start-ups. "Alleen, je moet kritischer kijken in wát voor bedrijfjes je belastinggeld pompt. Je moet je richten op de kansrijke."

Maar hoe weet je nou dat je een nieuwe Snapchat of Facebook in de dop hebt? "Het is lastig te bepalen of een bedrijf succesvol wordt", geeft Kraaij toe. "Maar we hebben wel een aantal indicaties voor succes gevonden. Uit ons onderzoek bleek dat jonge ondernemers onder de 35 jaar én mensen die bereid zijn veel tijd in hun zaak te steken de meeste kans hebben om na een aantal jaren uit te breiden. Mensen die parttime zzp'er zijn, gaan echt geen werkgelegenheid creëren."

BelastingvoordelenZijn boodschap aan politici is dus: richt je alleen op de veelbelovende start-ups, vergeet de rest. Het generiek stimuleren van álle starters met fiscale voordelen is absoluut niet wat de overheid moet doen. "Het is onlogisch dat het rijk belastingvoordelen biedt aan alle starters, ongeacht hun potentie. Dat is bedoeld om bedrijvigheid te stimuleren, maar het kost de staat miljarden én kan zelfs averechts werken."

Voor bedrijven zou het nu goedkoper zijn om mensen te ontslaan en hen vervolgens als zzp'er in te huren. "Maar die zelfstandigen missen allerlei sociale zekerheden, tenzij ze zichzelf verzekeren. De praktijk wijst echter uit dat ze dat meestal niet doen. Gevolg: grote maatschappelijke problemen. De overheid snijdt zich hiermee in de vingers. Mijn oplossing: afbouwen die starterskortingen."

VrijheidEr is overigens wel een aantal kanttekeningen te plaatsen bij het onderzoek van de Haagse Hogeschool. Er zijn bijvoorbeeld ondernemers die bewust geen personeel in dienst nemen, maar toch succesvol zijn. "Dat klopt, uitbreiding is niet de enige succesfactor", zegt Kraaij. "De vrijheid die zelfstandigen ervaren, is ook wat waard."

Daar kan Albert Coumans over meepraten. Hij had jaren een vast dienstverband bij Defensie in Den Haag met een goed carrièreperspectief, maar hij vond het 'gewoon niet leuk meer'. "Ik heb tijdens een reorganisatie, nu elf jaar geleden, een regeling gepakt en was weg. Het was een risico om voor mezelf te beginnen, maar inmiddels wil ik nooit meer in vaste dienst. De vrijheid wil ik niet kwijt."

VervolgonderzoekMet een aantal zelfstandigen werkt hij samen onder één bedrijfsnaam Simagine, dat online en offline lespakketten biedt aan bedrijven. De zaken gaan goed, maar hij zou nooit iemand in dienst nemen. "We hebben ooit samen een meisje aangenomen op een jaarcontract, maar uiteindelijk kostte zij meer dan ze opleverde."

Kraaij gaat zich het komende jaar in een internationaal vervolgonderzoek samen met studenten richten op de vraag wat de afwegingen waren van ondernemers om hun eerste personeelslid aan te nemen. "Als je dat in kaart hebt, kun je beleid maken waarmee je ondernemers écht ondersteunt. Zoals de beroemde Amerikaanse economieprofessor Scott Shane ooit zei: de overheid moet zich als een verstandige investeerder opstellen."

Verreweg de meeste starters zitten na drie jaar nog steeds in hun uppie op hun zolderkamertje te ploeteren. Maar soms, heel soms, blijkt een start-up ineens booming business. De VS kent tal van voorbeelden, maar ook de Haagse regio kent een reeks succesnummers.

Mooiste Haagse voorbeeld is Eternal Sun, dat binnen een paar jaar uitgroeide tot een miljoenenbedrijf. De onderneming is een van de grootste spelers ter wereld als het gaat om de productie van testapparatuur voor zonnepanelen.

Ook buurgemeente Delft kent een aantal zeer succesvolle start-ups. Bekendste is misschien wel Senz (foto), tien jaar geleden opgericht door drie TU-studenten. Inmiddels is het team fors uitgebreid en is hun stormparaplu niet meer weg te denken uit het straatbeeld.

Minder bekend, maar minstens zo succesvol is Ampelmann, die stabiele loopbruggen voor op zee ontwikkelde. In 2008 opgericht als spin-off van een TU-project, inmiddels heeft het miljoenenbedrijf meerdere vestigingen in het buitenland én is zelfs een ander bedrijf overgenomen. De droom van menig starter.