Erasmus University Rotterdam bericht over het onderzoek. Hartmann zegt dat deze resultaten een nieuw licht werpen op de vraag wie bedrijven wel en niet zouden moeten aannemen voor de functie.
Afdelingsmanagers oefenen vaak flinke druk uit op controllers om een beter financieel beeld van hun eigen projecten te schetsen. Soms doen ze vanuit een bedrijfsbelang, bijvoorbeeld wanneer een riskant maar veelbelovend project gered kan worden door controllers de kosten in het ‘verkeerde’ jaar te laten rapporteren.
Persoonlijk belang In andere gevallen hebben managers een direct persoonlijk belang om interne accountants onder druk te zetten om de cijfers te veranderen, zoals het binnenhalen van een promotie of bonus, of om ontslag te voorkomen. In die gevallen zal een manager ook meer emotionele druk toepassen om zijn controller te bewegen tot manipulatie van de cijfers, zegt Hartmann. En juist dit soort druk is voor sommige controllers moeilijk te weerstaan vanwege hun specifieke neurobiologische eigenschappen, toonthet onderzoek van Hartmann en zijn team nu aan.
Spiegelneuronen Reacties op emotionele druk zijn gekoppeld aan activiteit van het zogenaamde ‘spiegelneuronensysteem’ in de hersenen, zegt Hartmann. De onderzoekers onderzochten eerst het spiegelneuronensysteem in de hersenen van financial controllers door hen naar filmpjes van mensen te laten kijken met diverse emotionele gezichtsuitdrukkingen. Aan de financial controllers werd later ook gevraagd of ze een aantal scenario’s wilden beoordelen waarin een manager hen overhaalt de financiële rapportage te veranderen. In een deel van de scenario’s deed de manager dit vanuit een bedrijfsbelang. In andere scenario’s had de denkbeeldige manager persoonlijke belangen om dit te vragen. De resultaten laten zien dat mensen met een zeer responsief spiegelneuronensysteem meer geneigd zijn akkoord te gaan met de suggesties van de manager, als de manager daar persoonlijk voordeel van heeft. Als managers aangaven dat het gesjoemel met de cijfers goed was voor de organisatie, was het effect minimaal.
Neurologisch minder geschikt Volgens Hartmann laat dit onderzoek zien dat financial controllers bij dit soort fraude aanvankelijk geen slechte bedoelingen hebben. Ze zijn simpelweg niet bestand tegen de sociale druk vanwege de manier waarop hun hersenen werken. Wanneer die controllers bezwijken voor de emotionele druk van de manager is dat dus onbewust, benadrukt Hartmann. De onderzoeker zegt dat de sector zich ervan bewust moet zijn dat sommige mensen neurologisch gezien gewoon minder geschikt zijn als financial controller. Dit kan niet eenvoudig worden opgelost met nieuwe regels of oproepen tot ethisch gedrag.
Kil en afstandelijk Het onderzoek werpt ook ander licht op de roep in de sector om steeds sociaal competentere financial controllers aan te stellen die nauw moeten kunnen samenwerken met hun managers. Het vaak verafschuwde stereotype van de ‘koele en afstandelijke’ accountancyprofessional was zo gek nog niet, zegt Hartmann. Niet-sociale kenmerken kunnen zelfs gunstig zijn voor een controller, zegt hij, aangezien deze mensen niet zo gemakkelijk ingaan op ongepaste sociale druk.
