Het klinkt best opvallend, uit de mond van een ‘tech-gezant’. ,,In wezen zijn we de hele tijd bezig om het falen van de mens en onze systemen te dempen, door techniek zo ver mogelijk door te voeren. Want we willen niet terug naar een tijd waarin we helemaal in harmonie met de natuur en onze omgeving leven. We willen luxe behouden”, zo zegt hij in Trouw.
Constantijn van Oranje (54) poneert die overpeinzing aan het einde van het interview. Zijn opmerking is tekenend voor de nuchtere blik waarmee hij kijkt naar de zin, maar ook de onzin van technologische innovaties. De techniek, van uitvinders en ondernemers, kan volgens Constantijn bijdragen aan het oplossen van wereldproblematiek.
Lees ook: Prins Constantijn blijft tot 2026 ambassadeur voor Techleap
,,Maar als je echte tech-believers soms hoort, dan lijkt het wel alsof techniek ál onze problemen kan oplossen. Maar je moet ook naar de oorzaken van die problemen kijken. Dan kom je er soms op uit dat er gewoon gedragsverandering nodig is.” Hij was laatst op een grote technologie-beurs in Las Vegas, waar hij oplossingen zag bij problemen waarvan hij ze afvroeg of ze wel bestaan, vertelt de prins lachend.
Succesvoorbeeld: een stadautootje op zonne-energie
Los van die kritische kanttekening wil Constantijn vooral het enorme belang van techniek, innovatie en nieuwe bedrijvigheid benadrukken. Voor de ‘BV Nederland’, maar ook voor het klimaat en milieu. ,,Op het terrein van energie, mobiliteit, voedsel, noem maar op, komen nieuwe bedrijven met prachtige duurzame technieken.” Als voorzitter van TechLeap (vrij vertaald: een technische sprong vooruit) zet Constantijn zich in om de start-ups die in Nederland ontstaan, te helpen. Hij wil ze laten groeien, richting internationaal succes.
Constantijn ziet een aantal ‘heel mooie succesvoorbeelden’. Tijdens het interview in de marge van de Big Improvement Day, een congres over kansen voor Nederland, schudt hij er zo een paar uit zijn mouw. “Neem Squad Mobility”, zegt hij. “Dat is een stadsautootje op zonne-energie. Als je hem één dag in de zon laat opladen, dan kun je er 20 kilometer mee rijden. Dat is een duurzame oplossing voor steden, die denk ik echt een succes gaat worden.”
Nog zo’n jong bedrijf met grote potentie is Battolyser, zegt Constantijn. Die start-up is bezig met een batterij voor de opslag van groene stroom, die in staat is om daar ter plekke waterstof van te maken. ,,Dat is een hele mooie”, glundert hij.
Nog eentje dan, als voorbeeld van mooie groene technische bedrijven: Source AG. Dat is een jong bedrijf dat in staat is om landbouwkassen duurzamer te maken, door met kunstmatige intelligentie precies te regelen dat tuinders zo min mogelijk water, energie en pesticiden gebruiken. Constantijn kan zo nog wel even doorgaan. ,,Op alle terreinen zie je mooie duurzame toepassingen.”
‘De overheid is niet consistent, er ontbreken strategische keuzes’
Maar bij al die uitvindingen wil hij ook benoemen dat veel van de jonge bedrijven uiteindelijk niet tot wasdom komen. Eén op de vijf start-ups die met enthousiasme van start gaan, blijken op den duur echt levensvatbaar. Ze groeien door tot een groot concern, of ze worden opgekocht. ,,Dat er spelers afvallen hoort erbij, maar in andere landen doen ze het significant beter”, zegt Constantijn. Met enige jaloezie ziet hij dat start-ups in Duitsland, Frankrijk, Engeland en Zweden het vaak verder schoppen.
De reden? ,,Consistentie en strategische keuzes ontbreken vaak”, ziet hij. In overheidsbeleid bijvoorbeeld. Dat zou een gemiste kans zijn voor bedrijven, maar ook voor de overheid zelf. Want omdat Nederland hoe dan ook duurzame transities zal moeten doorvoeren, in de energiesector, verkeer en landbouw, is het volgens Constantijn in nationaal belang dat innovaties binnen de eigen grenzen tot wasdom komen. ,,Dan heb je techniek in eigen hand en kun je voorop lopen.” Het alternatief is volgens de prins dat Nederland de techniek ‘tegen een fikse premie’ moet importeren uit het buitenland, zoals nu al gebeurt bij de bouw van windmolens en zonnepanelen.
De fresh prince of tech
Ondernemers en bestuurders zien Constantijn een beetje als een groene goeroe. Op de Big improvement day mogen ze vragen aan hem stellen. ,,Stel, u heeft een denkbeeldige gereedschapskist. Welke drie gereedschappen moeten er dan inzitten om een bedrijf succesvol te maken”, wil een ondernemer van hem weten.
Constantijn geeft netjes antwoord en noemt drie denkbeeldige stukken gereedschap. Iets met geld, talent en mentorschap. Op de Big improvement day, waar rood-wit-blauwe ballonnen hangen, wordt hij aangekondigd als de fresh prince of tech. Hoewel Constantijn erom bekend staat dat hij wars is van te veel bombarie rond zijn koninklijke titel kan hij er hartelijk om lachen.
Lees ook: Techleap.nl: ‘We benutten potentie techbedrijven van eigen bodem niet’
Maar belangrijker dan beleefddoenerij vindt hij de inhoud. Hij wil duurzame innovatie in Nederland vooruit helpen. En hij moet bekennen: dat schiet nog onvoldoende op sinds de landelijke StartupDelta in 2015 begon, onder voorzitterschap van Neelie Smit. ,,Onze beleidsagenda is nog voor een belangrijk deel hetzelfde”, zegt hij. Kortom: er moet schot in de zaak komen, als het aan Constantijn ligt.
Subsidies moeten een laatste redmiddel zijn, vindt Constantijn
Voor een deel, hoe kan het ook anders, gaat het om geld. Constantijn strooit met termen als venture capital en private equity. De investeringen voor jonge, innovatieve bedrijven moeten beter beschikbaar komen. Van alle kanten, betoogt Constantijn. Pensioenfondsen zouden er in kunnen beleggen. Ook nieuwe investeerders moeten verleid worden.
Het Rijk kan helpen om durfinvesteringen te stimuleren. “En nee, dat hoeft de overheid geen subsidiegeld te kosten. Door de fiscale regels te versoepelen kan kapitaal loskomen”, zegt hij. Een voorbeeldje: als medewerkers van techbedrijven door middel van aandelen mogen meeprofiteren van bedrijfswinst, dan kunnen ze dat weer investeren in nieuwe technieken. “Een vliegwiel”, noemt Constantijn dat.
Op het geven van subsidies is hij kritisch. De overheid doet dat breed en relatief veel, om technieken en innovaties een kans te bieden om van start te gaan. ,,Begieteren”, noemt Constantijn dat. En dat bedoelt hij niet positief. ,,Alles krijgt in Nederland een beetje subsidie. Iedereen wil mee-eten uit die subsidieruif. Maar er worden geen strategische keuzes gemaakt.”
Zonder speerpunten loopt Nederland achter de feiten aan
Door geen speerpunten te kiezen, dreigt Nederland achter de feiten aan te gaan lopen, zegt de tech-gezant. Beter zou het zijn om, binnen pijlers waar de overheid op inzet, gerichter subsidie te geven. Dat zou betekenen dat sommige aanvragen geen subsidie krijgen. Dat wil niet zeggen dat ze kansloos zijn, zegt Constantijn. ,,Subsidie moet een laatste redmiddel zijn. Beter is het als geld ook uit de markt komt.”
Naast de pecunia ziet hij nog een ander, minstens zo belangrijk punt dat om verbetering schreeuwt. ,,Talent.” De Nederlandse duurzame techsector komt ingenieurs en willie wortels tekort. ,,Heel mooi als we groene waterstof en labvlees willen ontwikkelen, maar waar zijn de mensen die dat gaan doen?” Universiteiten leveren groot talent, maar het gebrek aan jongeren die kiezen voor techniek speelt het bedrijfsleven parten. Voor een deel slagen Nederlandse bedrijven erin om technisch talent uit het buitenland te halen, voor projecten en scale-ups.
Lees ook: Mkb in problemen met financiering, ‘sector mist aanjagers zoals Techleap en Prins Constantijn’
,,Als we daar ook nog de rem op gaan zetten, groeit het probleem”, zegt Constantijn. Hij doelt daarbij op de politieke plannen om kennismigratie te beperken en drempels op te werpen voor buitenlandse studenten die naar Nederland willen komen. Dat zou zonde zijn, zegt Constantijn, omdat juist de techsector gedijt bij het benutten van internationale kennis en talent.
,,Het beeld dat soms ontstaat is: migranten komen hier voor altijd heen. Die gaan hier pensioen trekken en ziektekosten maken. Maar technische talenten zijn mensen die vaak voor vijf of tien jaar ergens gaan werken, op een hotspot als chipfabrikant NXP, en dan weer weggaan. Zo werkt dat in de tech-sector.”
Gaten in de markt: semi-conductors en land- en tuinbouw
De suggestie dat Nederland de duurzame transitie ook wel kan aanvoeren zonder succesvolle start-ups wijst Constantijn af. Ja, het klopt dat grote, gevestigde bedrijven zoals Shell en Vattenfall ook werken aan technische snufjes. “Maar die zijn ingesteld op bestaande business. Echte vernieuwing moet toch komen van nieuwe, onconventionele bedrijven”, is zijn overtuiging.
Hoewel Duitsland en Frankrijk een voorsprong pakken, met batterijtechniek en schone energie, ziet Constantijn nog prima kansen voor Nederland. Twee domeinen bieden kansen om voorop te lopen. De eerste klinkt misschien niet zo spannend als waterstof of elektrische auto’s, maar de kansen lijken gigantisch. “Semi-conductors”, zegt de prins. Chips dus, die letterlijk een onmisbare schakel kunnen zijn in alle duurzame foefjes.
Wie is prins Constantijn?
Constantijn van Oranje is zoon van prinses Beatrix en wijlen prins Claus. Hij is de broer van koning Willem-Alexander. Constantijn is getrouwd met prinses Laurentien, zij hebben samen drie kinderen. Het echtpaar richtte in 2015 de Number 5-stichting op, waarmee ze maatschappelijke problemen willen oplossen. Sinds 2016 is Constantijn gezant bij het rijksproject TechLeap. Hij is ook adviseur en werkt voor diverse bedrijven, zoals Deloitte, en is betrokken bij het Nationaal Groeifonds. In 2022 kreeg hij een eredoctoraat van de Universiteit Twente ‘voor zijn verdiensten voor het innovatieve start-up-klimaat’ in Nederland.
DNA-analyse in kankeronderzoek
Het tweede gat in de markt voor groene techniek is wat Constantijn betreft de land- en tuinbouw. Dankzij automatisering valt volgens hem massaal te besparen op verbruik van energie en bestrijdingsmiddelen. Constantijn wijst op een van zijn werkbezoeken, dit keer in de Beemster. Een vader en zoon runden daar samen een volledig geautomatiseerd bedrijf met vierhonderd koeien.
,,Het vee wordt daar gemolken door robots, waarna ze weer naar buiten wandelen. Mestrobots ruimen in de stal de rotzooi op.” De boerderij toont aan hoe de techniek vooruitgang kan betekenen, vindt Constantijn. ,,Als we daarin excelleren, kan de voedselindustrie behalve producten ook techniek gaan exporteren.”
Lees ook: Techleap lanceert nieuwe Techleap for Scaleups-community
Constantijn denkt dat technologie, door de hele economie, in alle sectoren ‘cruciaal’ wordt. Als het gaat over AI schaart hij zich beslist niet in het kamp dat zorgen uit en alarmbellen laat rinkelen. Hij vertelt over de kansen die AI biedt voor de gezondheidszorg, bijvoorbeeld voor nauwkeurige DNA-analyse in kankeronderzoek. Zolang techniek maar aangewend wordt voor échte, prangende problemen kan de mensheid machines beschouwen als vriend in plaats van vijand.
