Vijfentwintig jaar nadat haar vader Willem van Eelen de eerste patenten voor kweekvlees toegekend kreeg, schuift zijn dochter aan voor de eerste proeverij in Europa. Eindelijk, want Ira van Eelen heeft er als ‘ongekroonde koningin van het kweekvlees’ jarenlang voor geijverd.
Plaats van handeling: biotechbedrijf Meatable in Leiden. Dat bedrijf werkt sinds vijf jaar aan het opkweken van varkenscellen in het laboratorium tot ingrediënten voor worst. Prins Constantijn van Oranje, als speciaal gezant van de Nederlandse technologiesector, proeft ook mee en spreekt van ‘een klein hapje, maar een grote stap voor de mensheid’. Hoe snel ligt het in de winkel?
Sinds 2017 doen we ons best om toestemming te krijgen voor proeverijen met kweekvlees. Dat heeft de nodige discussie gekost
U kreeg een vegetarisch en een kweekvlees worstje voorgeschoteld. Proeft u het verschil?
Ira van Eelen in het AD: ,,De vegetarische variant was prima. Maar bij de eerste smaakbeleving van het worstje met echt varkensvet wist ik: dit smaakt echt anders. Oprecht een heel lekker worstje. Precies zoals je van een varkensworstje mag verwachten. Ook leuk dat chefkok Ron Blaauw zo enthousiast reageert.”
U vond het spannend. Waarom eigenlijk?
,,Dit is een bijzonder moment. Sinds 2017 doen we ons best om toestemming te krijgen voor proeverijen met kweekvlees. Dat heeft de nodige discussie gekost, tot in het parlement aan toe. Maar elders in de wereld mag het ook. En we hebben in Nederland bedrijven die voorop lopen in het onderzoek. Daarnaast was ik ook wel heel benieuwd hoe het zou smaken.”
Uw vader is de eigenlijke bedenker van kweekvlees. Maar hij proefde het nooit.
,,Nee. Daarom voel ik me ook even weer dat meisje van veertien aan wie hij zijn visioen vertelde over gecultiveerd vlees. Als oplossing voor de steeds grotere vraag naar vlees in de wereld. Ik kan hem helaas niet meer vertellen hoe het proeft.”
Hij kwam uit Medan in Indonesië. Heeft zijn verblijf in kampen hem aangezet tot zijn ontdekking?
,,Ja. Als je tijdens de oorlog zo’n eetcomplex oploopt, dan bekijk je de wereld door andere ogen. Toen hij in 1948 in Amsterdam tijdens een medische studie in aanraking kwam met weefselkweek, dacht jij: kan ik dat eten? Later verdiepte hij zich in stamcellen en vielen de puzzelstukjes in elkaar.”
Wat was zijn belangrijkste drijfveer?
,,Hij vertelde mij als kind: als heel China vlees wil eten, dan past dat niet binnen de grenzen van onze planeet. Tegelijkertijd maakte hij zich boos over dierenleed, zoals de toenmalige kistkalveren, en het overmatig gebruik van antibiotica in de veehouderij. Dieren achter tralies, dat riep bij hem de verkeerde herinneringen op.”
Ik vind het eigenaardig dat we kweekvlees raar vinden, maar het massaal doden van dieren in slachterijen niet
We zijn inmiddels een kwart eeuw verder. Jaarlijks worden er wereldwijd 78 miljard dieren geslacht voor consumptie.
,,Ik vind het heel pijnlijk dat dierenleed nooit voldoende reden is geweest om vol in te zetten op kweekvlees. Dat het nu wel hoog op de agenda staat, is niet vanwege de groeiende milieu- en klimaatproblemen. Dus uit menselijk eigenbelang.”
Vindt u dat vreemd?
,,Ik vind het eigenaardig dat we kweekvlees raar vinden, maar het massaal doden van dieren in slachterijen niet. Wat is er normaal aan een koe splitsen met een cirkelzaag en werknemers die rondlopen in bloed en slachtafval? Ik wil niemand veroordelen, maar het kan zo anders.”
Is de proeverij van Meatable een promotiestunt?
,,Nee, dat is het niet. Het ligt nog niet in de winkel. Deze bedrijven moeten een peperduur dossier opbouwen voor het aanvragen van een Europese vergunning. Dan is het belangrijk om ook reacties te verzamelen op de smaak en textuur.”
Hoe snel verwacht u worstjes als deze in het winkelvak?
,,Meatable is bezig met een eerste vergunning voor Singapore. Daarna proberen ze toegang te krijgen op de Amerikaanse markt. En als derde waarschijnlijk de Europese Unie. Naast de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) moet ook het Europees Parlement groen licht geven. Het duurt zeker nog vijf tot tien jaar voor dit in het vriesvak ligt.”
Ja. Kweekvlees is de manier om zorgeloos onze honger naar vlees te blijven stillen
Sommige conservatieve kringen lijken zich te keren tegen kweekvlees.
,,Ik vind het verdrietig dat de Italiaanse landbouworganisatie Coldiretti kweekvlees afwijst, zogenaamd uit belang van hun leden. Het hoeft geen bedreiging te zijn voor boeren. Ik werk met Respect Farms juist aan een model om te produceren op de boerderij. Je mag dit niet afwijzen op verkeerde sentimenten.”
Het was niet uw eerste proeverij van kweekvlees. Wat is uw beste ervaring tot nu toe geweest?
,,In Singapore kreeg ik ooit een bord kreeftensoep voorgeschoteld, met gecultiveerde eiwitten. Terwijl ik dat oplepelde, bracht de smaak me ineens terug naar het Amstelhotel in Amsterdam waar ik met mijn vader kreeftensoep at. Als kind was dat mijn lievelingssoep. Ik schoot er van vol. Voedsel is emotie. En kweekvlees voldoet daaraan.”
Krijn de Nood, mede-oprichter van Meatable, zei: 'dit worstje staat voor hoop’. Snapt u dat?
,,Ja. Kweekvlees is de manier om zorgeloos onze honger naar vlees te blijven stillen. Zonder dat we mensen, dieren of de planeet daarbij schaden.”
