Parallelle werelden en het einde van de Conservative Party

Het is verleidelijk om kritiek te hebben op deze periode van navelstaren in Westminster, het bestuurlijke centrum van het Verenigd Koninkrijk, terwijl de klok genadeloos doortikt. Toch valt er ook wat voor te zeggen. De Brexit-problematiek is ontstaan in Westminster, verergerd door Westminster en de oplossing moet ook uit Westminster komen. En als Westminster er niet uit komt moet Westminster maar veranderen.

Helaas is zo’n verandering nog niet zo makkelijk. Dat komt deels door het onhandige proces om een nieuwe premier aan te wijzen en deels doordat het politieke debat steeds verder van de werkelijkheid af raakt.

Witte, gepensioneerde mannen

In de Britse traditie is de leider van de grootste regeringspartij automatisch premier. Een nieuwe leider, een nieuwe premier dus. De fractie van de Conservative Party moet nu uit tien kandidaten er twee kiezen die worden voorgedragen aan de leden: grotendeels witte, gepensioneerde mannen fiks ter rechterzijde van de gemiddelde kiezer. Om premier te worden moet een kandidaat dus eerst de gunst van de fractie winnen en daarna die van de leden.

Zowel de fractie als de leden lijken in de verste verte niet op de gemiddelde kiezer; het zijn parallelle werelden. Premier worden vereist dus heel andere vaardigheden en standpunten dan premier blijven na de eerstvolgende verkiezingen. Dat is de eerste verklaring voor de eigenaardige standpunten van de kandidaten.

Echte kwestie ontwijken

De tweede verklaring is de kloof tussen de Brexit-werkelijkheid en het politieke debat. Laten we eerlijk zijn: niemand wist waar hij of zij precies voor stemde, de Leave- noch de Remain-stemmers, de leken noch de experts. De problemen die de afgelopen jaren aan de oppervlakte kwamen verbazen zelfs zij die al voor het referendum waarschuwden voor de complexiteit van een Brexit.

Het debat in de aanloop naar het referendum was vooral feitenvrij en gebaseerd op verzinsels over de Europese Unie. Pas toen de lastige keuzes en de gevolgen duidelijk werden, kwam het echte debat op gang, ná het referendum. De Brexit-onderhandelingen waren een soort stoomcursus hoe de EU werkelijk in elkaar zit.

Sommige premierskandidaten weten best dat het debat ook nu nog gedomineerd wordt door flauwekul. Maar de kiezer uitleggen dat het allemaal complexer is dan het destijds werd voorgesteld is politieke zelfmoord. Meegaan in de fantasiewereld is de enige manier om Theresa May op te volgen.

Einde van de Conservative Party

En zo kan het gebeuren dat premierskandidaten voor een partij die zich altijd graag profileerde als de financieel verantwoordelijke party of business, nu dreigen met No Deal en strooien met tientallen miljarden aan belastingverlaging voor hogere inkomens. Terwijl het bedrijfsleven juist roept om No Brexit en onderzoek uitwijst dat kiezers meer belasting willen betalen als het dienstenniveau maar omhooggaat.

Wie er straks ook wint, de kiezer staat er niet achter en een oplossing voor de Brexit-crisis levert het niet op. De kiezer zal afrekenen met elke partij die No Deal laat gebeuren, afrekenen met de Conservatives bij vervroegde verkiezingen en een flink deel van de Conservatives-achterban zal weglopen als er een nieuw referendum komt. Mays opvolger wordt waarschijnlijk de kortst zittende premier ooit en de laatste ooit voor de Conservatives.

Misschien is dat nog wel de beste verklaring voor de hoeveelheid idioten op de kandidatenlijst: een zinnig mens zou zich niet kandidaat stellen.