Zelfstandig, maar ook zelfredzaam?

Zzp'ers zijn verontrustend vaak te vinden aan de onderkant. Dat is voor iedereen een probleem. Is er ook wat aan te doen, vraagt De Volkskrant zich af.

Zelfstandigen verslikten zich zaterdagmorgen collectief in de jus d'orange toen ze Hofs' Vonk-artikel 'Dagloners van de 21ste eeuw' lazen. Hofs betoogde daarin dat de pijlsnelle groei van het aantal zelfstandigen zonder personeel gepaard gaat met 'arbeidsrechtelijke verpaupering', iets waaraan zzp'ers volgens haar zelf medeplichtig zijn. 'Zij gedragen zich als schoothondjes tegenover opdrachtgevers die zich verwaardigen hun een mager kluifje toe te werpen', schreef Hofs. De pseudo-ondernemingen van slechtbetaalde zzp'ers kunnen alleen voortbestaan door nauwelijks sociale premies te betalen en dankzij 'aalmoezen' als de zelfstandigenaftrek en andere belastingvoordelen. Zzp'ers verzekeren zich dikwijls niet tegen ziekte, sparen niet voor hun pensioen en rekenen soms de btw niet eens door in hun tarieven, waardoor ze werknemers uit de markt prijzen en er een wedloop naar de bodem ontstaat.

Daarom zou het logischer zijn om de belastingprivileges te beperken tot zzp'ers aan de onderkant van de arbeidsmarkt, en de zelfstandigenaftrek voor de rest van de zzp'ers af te schaffen, bepleit het CPB. 'Aan de onderkant heb je een groep mensen die moeilijk aan een baan komt; onze arbeidsmarkt is niet goed in staat daarvoor werkgelegenheid te creëren', zegt CPB-econoom Daniel van Vuuren. Het zzp-schap heeft in hun geval een maatschappelijke meerwaarde, omdat zij anders werkloos zouden zijn. Het is dan wel cruciaal om zowel zzp'ers als werknemers aan de onderkant van de arbeidsmarkt te subsidiëren, omdat werkgevers zzp'ers anders alsnog tegen werknemers zouden kunnen uitspelen.

Veel, zo niet alles zou natuurlijk worden opgelost met hogere tarieven. Helaas hebben veel zzp'ers een beroerde onderhandelingspositie. Zouden zij geholpen zijn met minimumtarieven? De architecten-cao bepaalt bijvoorbeeld dat een zelfstandige architect minstens anderhalf keer het uurtarief moet krijgen van een architect in loondienst. Voor bouwvakkers en remplaçanten (invallers in een orkest) zijn vergelijkbare afspraken gemaakt. Om dat te bereiken zouden zzp'ers zich beter moeten organiseren. Door als beroepsgroep een vuist te maken, kunnen ze betere arbeidsvoorwaarden afdwingen.