‘Door de grote vraag naar elektriciteit kunnen nieuwe grote aansluitingen, bijvoorbeeld voor bedrijven en instellingen, niet meteen worden geregeld.’ Met deze mededeling is de provincie Zuid-Holland de laatste provincie waar het stroomnet helemaal vol zit. De problemen stapelen zich verder op: ondernemers die willen vergroenen moeten soms jaren wachten en het licht kan de komende jaren ook nog weleens uit gaan vallen waarschuwen netbeheerders, zo blijkt uit uitgebreid onderzoek van De Volkskrant, die met elf betrokkenen sprak.
Uit de gesprekken blijkt dat het overvolle stroomnet een onderwerp is waar liever niet over gesproken werd en dat er ook lange tijd geen aandacht naar is uitgegaan. In 2010 werd zelfs gedacht dat het elektriciteitsnet af was.
Oorzaken van overvol stroomnet
Verschillende oorzaken voor het overvolle stroomnet zijn de afgelopen jaren opgeworpen. De revolutie van zonenergie: zonneparken schoten rond 2017 als paddenstoelen uit de grond en drukken op het net. Ook afspraken uit het Klimaatakkoord van 2019, waarin staat dat de CO2-uitstoot van Nederland in 2030 gehalveerd moet zijn, worden genoemd als de grootste oorzaak. Plus het dichtdraaien van de Groningse gaskraan en de energiecrisis zijn een argument.
Maar deze problemen zijn niet hoofdzakelijk de redenen voor het overvolle stroomnet, blijkt uit de gesprekken. Vóór het Klimaatakkoord en ruim voor de energiecrisis, spreekt TenneT in 2018 namelijk al van een noodsituatie. Maar de netbeheerder wilde niet de spelbreker zijn die de vergroeningslag van Nederland zou stoppen en dus werd er niet aan de bel getrokken.
Flexibel stroomnet blijkt illusie
Jaren daarvoor was ook de gedachte dat Nederland vooral een flexibel en slim elektriciteitsnet nodig zou hebben, dat effectiever gebruikt zou moeten worden. Verzwaring zou dan niet nodig zijn. Volgens Han Slootweg, operationeel directeur van netbeheerder Enexis, kun je met zo’n slim netwerk hooguit enkele tientallen procenten winnen, terwijl ons net ‘honderden procenten tekort komt.’
Ook geven betrokken aan dat netbeheerders wettelijk verantwoordelijk zijn voor de transport en aansluiting van stroom. Daarom zijn ze goed in beheren en minder in vooruitkijken. Ook wordt er gesproken over het netbeheerdersdilemma. De netbeheerders wachten af tot ze precies weten waar een kabel nodig is, maar tegen de tijd dat ze dat weten, zijn ze al te laat. Nu blijkt dat de komende vijftien jaar 195 miljard euro nodig is om het stroomnet aan te pakken.
Energie moet haalbaar en betaalbaar zijn
Vele betrokkenen die De Volkskrant sprak zijn verbaasd en vragen zich vooral af hoe het kon dat er tijdens de vorming van het Klimaatakkoord in 2019 niet is gewaarschuwd voor een overvol stroomnet. Boven het akkoord staat zelfs ‘altijd genoeg stroom’.
We moesten aan de slag, we gingen dit regelen
Marc van der Linden Stedin
Daar zijn meerdere redenen voor, geven verantwoordelijken van de netbeheerders aan. ,,We moesten aan de slag, we gingen dit regelen. Niemand wilde spelbreker zijn”, stelt Marc van der Linden (van Stedin en Netbeheer Nederland) in het artikel. Want Nederland stond in 2017 bijna onderaan de Europese ranglijst van duurzaam opgewekte energie. Bij de gesprekken over het Klimaatakkoord, waar brancheverenigingen, bedrijven en ceo’s met elkaar spraken, was iedereen het erover eens dat er snel vergroend moest worden.
Duidelijk was toen ook al dat er een behoorlijk prijskaartje hing aan het uitbreiden van het elektriciteitsnet, maar die boodschap wilde liever niemand horen. VVD-minister Wiebes hamerde erop dat de doelen uit het Klimaatakkoord ‘haalbaar en betaalbaar’ zijn. Dat was een extra reden om niet over netcongestie te beginnen.
Lees ook: Steeds meer ondernemers vanwege netcongestie genoodzaakt tot onderhandelen met netbeheerders
Netcongestie staat niet in Klimaatakkoord
Uiteindelijk is netcongestie wel opgegooid tijdens de gesprekken over het Klimaatakkoord. ,,Maar niemand leek het onderwerp serieus te nemen”, aldus Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie. Zo kon het dus gebeuren dat er in de uitgedachte plannen van het Klimaatakkoord helemaal niet over netcongestie wordt gerept. Ed Nijpels, die het als voorzitter van het Klimaatberaad het Klimaatakkoord als zodanig coördineerde: ,,We zijn erdoor overvallen.”
Totdat in 2021 de politiek zich opeens wél bewust is van het overvolle stroomnet. Volgens het toenmalige ministerie van Economische Zaken en Klimaat en de netbeheerders moet één op de drie straten opengebroken worden voor het trekken van extra kabels. Miljardeninvesteringen zijn onafwendbaar.
Lees ook: Netbeheerder: overlast vol stroomnet duurt nog zeker tien jaar
