Waarom regio-lobby kansen Tesla-fabriek juist kan schaden

Met stijgende verbazing ziet bedrijvenadviseur René Buck hoe regio's of steden hengelen naar de gunsten van de Amerikaanse fabrikant van elektrische auto's. Waar de locatiekeuze van bedrijven normaliter onder een zweem van geheimzinnigheid plaatsvindt ('bij binnenkomst moet ik meteen allerlei non-disclosure overeenkomsten tekenen') gebeurt dat bij Tesla in alle openheid.

Tesla is dan ook geen conventioneel bedrijf en ceo Musk geen gewone topman. De maker van elektrische auto's en batterijen is de meest bewierookte onderneming op de planeet en Musk wordt de Steve Jobs van deze tijd genoemd. De missie - geen verbrandingsmotoren en een duurzame wereld - spreekt universeel tot de verbeelding. ,,Musk gebruikt die wetenschap nu handig bij zijn keuze'', zegt Buck die in november een kantoor in Silicon Valley opende om techbedrijven bij te staan die de oceaan willen oversteken. ,,Het is gratis reclame en hij kan betere voorwaarden bedingen.''

(Tekst gaat verder onder foto)

Uiteraard spreekt die fabriek, die lithium-ion-accu's en wellicht ook auto's gaat produceren, bestuurders vooral aan om een andere reden: werkgelegenheid. De Europese versie is een kopie van Tesla's Gigafactory in de woestijn van Nevada. Alles aan het complex is groot: op het vierkante kilometer grote terrein werken straks 10.000 mensen. Zij maken over enkele jaren meer accu's dan de jaarlijkse wereldproductie in 2013 bij elkaar. Zo kan Musk honderdduizenden elektrische wagens per jaar van de lopende band laten rollen.

Meteen nadat de Teslatopman dit najaar zijn voornemen bekendmaakte, startte een pan-Europese paringsdans. Inmiddels buitelen Frankrijk, Duitsland, Finland, Portugal, Tsjechië, Hongarije en Slowakije over elkaar heen met hun geflirt. In Portugal telt de Facebookgroep 'Bring Tesla Gigafactory to Portugal' ruim 40.000 leden. Begin januari bezocht de Franse minister van economie Michel Sapin Tesla's fabriek in Fremont. Vorig jaar bood zijn collega Ségolène Royal al grond aan bij de te ontmantelen kerncentrale in Fessenheim (Elzas).

In die stoet voegen de Nederlandse kandidaten zich. Zowel Rotterdam, de as Arnhem/Nijmegen als Noord-Brabant tonen belangstelling, terwijl Limburg eveneens aan een bidbook werkt. Waar NedCars thuisprovincie echter in stille diplomatie gelooft, begonnen Groningen, Drenthe en Friesland hun gezamenlijke lobby deze week in alle openheid. ,,Met onze site en op Silicon Valley gemikte twittercampagne trokken we binnen een etmaal 30.000 unieke bezoekers, onder wie talloze techwerkers uit Californië'', jubelt Gerard de Boer, baas van marketingbureau Initio uit Groningen. In Rotterdam maakt CDA-raadslid Turan Yazir zich hard voor de fabriek. ,,Tesla kent dezelfde missie als onze stad: duurzaamheid en milieubewustzijn. Met de Tweede Maasvlakte hebben we een ideale locatie in huis."

De Nederlandse gegadigden vinden het kabinet aan hun zijde. Deze week bezocht minister Kamp (EZ) Tesla om te lobbyen. Eerder had de VVD-bewindsman Elon Musk al ontmoet, onder meer bij de opening van de vestiging in Tilburg, eind 2015. Daar worden de in de VS gefabriceerde Model S en Model X geassembleerd.

(Tekst gaat verder na foto)

Volgens Buck, wiens Buck Consultants International wereldwijd één van de leidende adviseurs is voor bedrijven die overzee willen, is de kans dat Musk Nederland kiest minimaal. ,,We hebben het hier niet over een hoofdkantoor met veel hoogopgeleide banen, maar over een grootschalige fabriek. Dan gaat het om duizenden medewerkers en spelen loonkosten een voorname rol."

Die loonkosten liggen in Oost-Europa twee tot drie keer lager. Zo bouwt Jaguar Land Rover een nieuwe fabriek in Slowakije die vanaf 2018 jaarlijks 150.000 auto's kan produceren. Volkswagen, Peugeot en KIA hebben er al langer fabrieken staan. ,,Nederland kan hier moeilijk tegenop'', stelt Buck. Maar zelfs als Oost-Europa afvalt, zijn we niet per se koploper. Grote landen hebben vaak ook een streepje voor. ,,Door bijvoorbeeld Duitsland te kiezen kan Tesla op die markt een boost krijgen."

Toch zijn er ook positieve stemmen. Zoals Hans de Rooij die als partner bij accountant BDO snel groeiende ondernemingen adviseert en begeleidt. ,,Keer op keer gooit Nederland hoge ogen op internationale vestigingsranglijstjes. Onze bevolking is hoogopgeleid, taalvaardig en de infrastructuur is zeer goed.'' En minstens zo belangrijk: het juridische en fiscale klimaat is stabiel. Bedrijven weten waar ze aan toe zijn, een afspraak is een afspraak. ,,Werknemers gaan ook niet jobhoppen voor een paar euro meer. Bedrijven als ASML, ASMI en NXP houden niet voor niets hun activiteiten grotendeels hier.'' Wat ook helpt is dat Tesla al in Nederland zit. Naast de kleine fabriek in Tilburg bevindt het Europese hoofdkantoor zich in Amsterdam. Samen werken zo'n 700 mensen in Nederland voor het bedrijf.

De vraag is of alle regionale lobbyactiviteiten minister Kamp niet in de wielen rijden. Expert Buck denkt van wel. ,,Het is in ieder geval niet handig. Tesla wordt vanuit heel Europa platgemaild. Laatst twitterde nota bene de regio Vechtdal dat Musk welkom is in Overijssel. Het is bizar.'' Zelf laat Kamp zich er niet over uit. ,,Ik ga provinciale bestuurders niet becommentariëren, zij hebben hun eigen verantwoordelijkheid'', zei hij vanuit Californië.

Marketeer Gerard de Boer uit Groningen maalt er niet om. ,,Natuurlijk is de kans niet zo groot dat het Noorden de fabriek binnenhaalt, maar we denken oprecht dat we bij de beste tien kandidaten van Europa horen. Stilzitten is geen optie.'' Inmiddels bereidt hij zich voor op stap twee: een bidbook dat naar Tesla gaat en een campagne om politiek Den Haag voor het Noorden te laten lobbyen. De naam: 'Wij geven gas (voor Tesla)!' De Boer: ,,Dat is deels een knipoog, maar Den Haag heeft nog wel een en ander goed te maken hier in het Noorden.''

Wanneer Musk de knoop doorhakt blijft voorlopig onduidelijk. Met concrete plannen moet hij nog komen. Ondertussen gaat het lobbywerk in binnen- en buitenland in volle hevigheid door. En dat allemaal voor een fabriek van een ondernemer die in zijn bestaan slechts twee kwartalen winst draaide en verder net zo snel miljarden dollars verslindt als zijn stekkerauto's kilometers kunnen rijden.

Noordelijke provincies azen op Tesla: 'We are top Dutch'

Voordelen: Veel goedkope grond, duurzame windenergie. IBM en Google zitten er ook.

Voordelen: In Nijmegen zit NXP, de fabrikant van halfgeleiders. Het is de grootste chipleverancier van de autoindustrie. Via Betuwelijn zo in Duitsland.

Voordelen: Nabij Brainport Eindhoven. Hoogwaardige technologiebedrijven en TU Eindhoven in de buurt. Heeft al vestiging Tesla.

Voordelen: De fabriek van NedCar in Born beschikt over een ultramoderne verfstraat. Er is voldoende grond, personeel in overvloed in Nederland, België en Duitsland.

Voordelen: Grootste haven van Europa, perfecte verbindingen. TU Delft vlakbij.