Klaas Knot (De Nederlandsche Bank) ziet perspectief: 'Er zit veel veerkracht in de economie'

,,We zitten in een diepe crisis. Dat hakt erin. Niet alleen economisch, maar ook in de psyche van de mensen en het humeur van de ondernemers," vertelt Klaas Knot (53) het AD. ,,Laat ik vooropstellen dat we er goed voor stonden toen de crisis uitbrak. Toch heeft die enorme schade aangericht aan de economie. En het is duidelijk dat economie over mensen gaat, over gezinnen met al hun angsten en emoties. Elke dag zien we verhalen van ondernemers die het moeilijk hebben.’’

Wat ziet u als u vooruitkijkt?

,,Ik verwacht dat de komende maanden zwaar zullen zijn. Ik denk dat we in het eerste kwartaal van dit jaar de grootste klap zullen zien. Maar ik zie ook licht aan het einde van de tunnel. Het vaccin biedt perspectief op economisch herstel. We moeten alles op alles zetten om het uitrollen van het vaccin zo snel mogelijk te realiseren.’’

Dus uw boodschap is er een van hoop?

,,Het is een buitengewoon harde tijd voor getroffen ondernemers of werkenden. Je zult maar net een grote investering hebben gedaan en de overheid vertelt je dat je bedrijf dicht moet. Of je bent je baan verloren. Maar wat ik probeer te benadrukken, is dat er weer perspectief is, een uitgang. Dankzij het vaccin kijken we nu veel positiever naar de toekomst dan een paar maanden geleden.’’

Gaan we terug naar normaal na de vaccinatie?

,,Niet meteen. De werkloosheid zal hoger zijn en er zullen meer bedrijven failliet gaan. Pas aan het einde van het jaar, of misschien nog later, zullen we zien wat de permanente schade is aan de economie. Welke bedrijven overleven en welke niet. Ook in goede tijden gaan er overigens bedrijven failliet en komen er nieuwe bij. Verder is het onmiskenbaar dat alle partijen - consumenten, bedrijven en overheid - met hogere schulden zullen zitten.’

Zijn die schulden een probleem?

,,Dat ligt eraan. Als de inkomens te laag zijn om rente en aflossing te betalen, hebben consumenten een probleem. Voor bedrijven geldt dat ze voldoende winst moeten maken en de overheid moet voldoende belasting kunnen binnenhalen. Over de Nederlandse staatsschuld maak ik me overigens weinig zorgen. Wat helpt is dat de rente laag is. Dat zal voorlopig zo blijven. Maar het belangrijkste is dat er voldoende economische groei komt. Dan stijgen de inkomsten en daarmee wordt de schuld beter betaalbaar.’’

Hogere lonen helpen de burger de schulden te betalen. Zitten die erin als de economie aantrekt?

,,Ook hier geldt dat corona ons teruggeworpen heeft in de tijd. Je zag de lonen stijgen voor de corona-uitbraak. Dat was logisch omdat er krapte was op de arbeidsmarkt. Maar de komende tijd verwacht ik dat het rustig aan zal gaan met de lonen. Werk gaat nu boven loon. Pas als de economie hersteld is en de werkloosheid laag is, komt er weer ruimte voor de lonen om te stijgen. Dat is ook een begrijpelijke volgorde. Een baan vinden als je werkloos bent, betekent de grootst denkbare koopkrachtverbetering.’’

Hogere werkloosheid, meer faillissementen. Waar moet de groei dan vandaan komen?

,,Het derde kwartaal van 2020 liet een opmerkelijk snel herstel van de economie zien. Er zit veel veerkracht in de economie. Dat heeft me positief verrast. Ik verwacht dat het lentezonnetje dit jaar ook weer zal doorbreken voor de economie als het op rolletjes loopt met het vaccin.’’

De groei komt dus automatisch terug?

,,De overheid moet het steunbeleid blijven volhouden tot het virus onder controle is. Ik kan er geen datum op plakken, maar als ik een gooi moet doen, zal dat tot eind 2021 het geval zijn. Dan heb je een fase dat er werkloosheid is en de bedrijven niet op volle capaciteit draaien. Dan moet de overheid de economie op zijn beloop laten en nog niet gaan bezuinigen. Dat zal waarschijnlijk nog één of twee jaar doorgaan. Pas als de economie weer op het oude niveau is, moet de overheid iets aan het tekort gaan doen. Dat is pas halverwege de rit denk ik.’’

Wie moet de rekening voor het tekort gaan betalen? De burger weer?

,,We moeten eerst zien hoe groot het structurele tekort zal zijn. We moeten terug naar een tekort tussen 1 en 2 procent. Dan kan de staatsschuld weer teruggebracht worden naar net onder de 60 procent. Het is heel verstandig als het nieuwe kabinet goed naar de inkomstenkant kijkt. We moeten de trend keren dat een steeds groter deel van de belastinginkomsten uit de inkomstenbelasting komt. Die belasting werkt verstorend op de arbeidsmarkt, omdat het verschil tussen bruto- en nettoloon er groter door wordt.’’

De kritiek na de vorige crisis was dat de overheid te snel is gaan bezuinigen. Nu zegt u dat de overheid moet blijven investeren. Is dat een les die we moeten leren uit de crisis?

,,De gevolgen van de crisis vallen tot nu toe mee, omdat we een uitmuntende uitgangspositie hadden. De overheid had buffers aangelegd en er was een begrotingsoverschot. Dit kabinet kan de vorige kabinetten heel dankbaar zijn dat die de financiën voortvarend op orde hebben gebracht. Het dak is gerepareerd toen de zon scheen. Dankzij die gunstige financiële positie kan de overheid de economie steunen. Dat is de les die we opnieuw moeten leren uit de crisis.’’

Te snel bezuinigen leidt toch juist tot minder economische groei?

,,Je kunt een discussie hebben over de snelheid waarmee je de buffers moet aanvullen. Maar je weet zeker dat er weer een nieuwe crisis komt. Daar kun je maar beter op voorbereid zijn. De kans dat we opnieuw door een pandemie getroffen worden, wordt ook groter. Het vliegverkeer zal weer toenemen en de internationale handel. Maar het gaat niet alleen om het op orde krijgen van de overheidsfinanciën.’’

Waar nog meer om?

,,Uiteindelijk gaat het erom de economische groei te verhogen. Daar hoort ook een hervorming van de arbeidsmarkt bij. De excessen met de flexibele schil moeten worden aangepakt. Flex moet minder flex worden, zodat ook die mensen bestaanszekerheid kan worden geboden. Aan de andere kant moet vast ook minder vast worden. Een flexibele arbeidsmarkt zorgt ervoor dat mensen gemakkelijker een baan vinden. Bedrijven en overheid moeten ook gaan investeren in verdere digitalisering."

,,Een van de redenen dat Nederland relatief goed door de crisis komt, is de digitale vaardigheid van de bevolking en het feit dat bijna iedereen internet heeft. Maar ook daar kunnen nog slagen gemaakt worden. En we willen verduurzamen. Bedrijven en overheid moeten in dat groene herstel investeren. Investeren in groeisectoren zorgt ervoor dat er nieuwe banen bij komen.’’