Een beetje een vreemde eend in de bite was ze wel, ja. Ze zegt het met haar onmiskenbare accent, met zo’n lekkere volvette Amerikaanse ‘r’, ‘vrrrreemde eend’. Niemand in haar familie, of in haar boerendorp met duizend inwoners in de wildernis van Wisconsin was zoals zij, Shawn Harris. Niemand droomde ervan Warren Buffett te worden, een van de allerrijksten in de Verenigde Staten wiens vermogen dankzij zijn briljante beleggingsstrategieën vermenigvuldigde tot duizelingwekkende hoogtes. Maar zij wel.
,,In mijn familie, die het bepaald niet breed had, was ik de enige die echt dingen wilde bereiken", zegt Shawn Harris in gesprek met het AD. ,,Zo ben ik geboren. De rest was relaxed. Ik was nooit tevreden. Op school kreeg je een ster op je rapport als je honderd procent haalde. Ik wílde die ster. Ik wilde cheerleader worden. Ik wilde Warren Buffett worden, handelen in fondsen en aandelen en dat uitbouwen. Dat was mijn doel."
Lees ook: Dragons' Den: The Urban Jungle Project wil bloeien met Witvoet en Yip
En kijk nu, de vrrreemde eend is ver gekomen. In 2017 verkocht ze haar groente- en fruithandel Nature’s Pride, dat na jaren keihard ploeteren was uitgegroeid van eenvrouwszaak tot een onderneming met 650 werknemers, goed voor een omzet van 400 miljoen euro per jaar. Op de oprit van haar huis aan de rand van Delft staat haar hemelsblauwe elektrische Porsche, er is een vette bankrekening, er is een tuinman voor de buitenboel en werken doet ze sinds vijf jaar uitsluitend nog voor haar plezier.
Dragons' Den investeerder
Als ‘businessmoeder’, geldschieter, coach en adviseur investeert ze via haar onderneming Orange Wings in start-ups waar ze gelukkig van wordt. En als kers op de taart verschijnt ze sinds drie tv-seizoenen op de Nederlandse televisie, in het team van Dragons’ Den dat pitches beoordeelt van nieuwkomers in de wereld van de business. In haar Nederengels: ,,Dat zei ik van tevoren tegen Dragons’ Den, ik spreek het niet perfect, talen zijn niet mijn ding, maar dat maakt me niet uit. You get what you see, take it or leave it." Schaterlach.
Lees ook: Dragons' Den-investeerder Harris: 'Nederland doet te weinig voor jonge ondernemers in startupfase'
Je hebt je schaapjes op het droge. Je kan ook in een champagnebar in Zuid-Frankrijk gaan hangen.
,,Ik had ook naar het strand kunnen gaan, maar ik heb ervoor gekozen om start-ups te helpen. Wil je weten waarom? Twee redenen. Ik had veel te veel geld. Je kan het aan Artsen zonder Grenzen geven, wat ik ook doe, maar dat brengt de wereld niet verder. Je kan het geld ook teruggeven aan de maatschappij, via ontwikkeling. Ik probeer mensen die een bedrijf opzetten vleugels te geven. Ik ondersteun ze met al die lessen die ik in de afgelopen dertig jaar heb geleerd, zodat zij de fouten vermijden die ik heb gemaakt. En bovendien: ik kan niet stilzitten, ik vind het leuk, ik geniet ervan. Sommige mensen zullen er slapeloze nachten van hebben om hun vermogen zo te investeren, maar ik niet."
Gaat het weleens mis?
,,Zeker, ik neem ook afscheid als het moet. Als ik er niet meer in geloof of als wij niet bij elkaar passen. Dan geef ik de aandelen terug voor één euro, want als ik al mijn geld terug wil, gaan ze failliet. En als ze er zelf nog in geloven, kunnen ze door. Van alle start-ups die ik begeleid, is dat pas twee keer gebeurd. De meeste investors willen hun geld terug en dat is jammer. Ik probeer er zo snel mogelijk achter te komen om mijn verliezen te beperken, en dan kan ik mijn geld en energie stoppen in de kansrijke start-ups. Dat zouden meer rijke Nederlandse families moeten doen. Als je het goed doet, creëert het welvaart en banen voor Nederland."
Haar levenswandel klinkt als de Amerikaanse droom, het sprookje van de arme serveerster die multimiljonair wordt, en zo was het ook, zij het dat haar sprookje zich goeddeels afspeelt in Nederland. De korte versie gaat zo: de 25-jarige, pas afgestudeerde Shawn ontmoet een Nederlandse F16-piloot, Koen, in een bar in Wisconsin, en volgt hem naar Leeuwarden, honderd dollar op zak. Ze wil iets om handen hebben, komt via via in contact met een fruithandelaar, besluit een importbedrijfje in exotische groente en fruit op te zetten, werkt zich dertig jaar lang het schompes, zeventig uur per week, heeft slapeloze nachten van geld lenen, de juiste mensen aannemen, de verkeerde mensen ontslaan, groeien, een klantenbestand opbouwen, loodsen regelen, bellen met Guatemala, vliegen naar Lima, de zaak redderen nadat de oogst in Chili of Kenia is verregend, groeien.
Vijf jaar geleden heb ik Nature’s Pride verkocht, ik wil weleens over iets anders praten dan avocado
De klapper kwam toen ze avocado’s eetrijp wist te maken door ze in speciale rijpkamers te leggen. ,,Niemand dacht dat er een markt voor was, maar iedereen wilde ze hebben." Het leverde haar de geuzennaam ‘avocadokoningin’ op, maar daar wil ze weleens vanaf, zegt ze met een zuinig lachje. ,,Vijf jaar geleden heb ik Nature’s Pride verkocht hè, ik wil weleens over iets anders praten dan avocado."
Het was een geweldige ervaring waar ze met veel plezier op terugkijkt, maar toen ze ermee stopte was ze kapot. ,,Ik zat drie maanden per jaar in een vliegtuig. Daar was ik zo klaar mee. Ik wil nooit meer operational zijn. Er is altijd wat.’ Ze slaakt een zucht. Dan met die kenmerkende rollende r: ‘Begrrrijp je? Dat mis ik dus níet!"
Investeerder Harris
Nu bevindt ze zich aan de sunny side van het leven. ,,Ik ben zo blij. Ik heb met mezelf afgesproken: vijftig procent werken en investeren, vijftig procent vrij, leuke dingen doen met mijn man Ivo." En wat een heerlijke ontdekking was: het maakt niet uit wat je als ondernemer doet bij welk soort bedrijf, het zijn dezelfde principes en structuren. ,,Ik was bang dat ik de rest van mijn leven stuck zou zijn in fruit en groente, maar dat bleek niet waar." Uitbundige lach.
Sindsdien zit ze in de geautomatiseerd geproduceerde lenzen voor staarpatiënten, duurzaam verrijdbare zonneaggregaten, wasbare luiers, langeafstanddrones die medicijnen transporteren en bosbranden kunnen ontdekken, oppas-app Nanny Nina, kantoorruimteplatform Plekky en stortte ze zich op indoor farming in de VS. Well, dat was interesting. ,,Ik was al zo lang weg uit de VS, ik dacht: het zou leuk zijn als ik meer begrijp hoe zaken doen daar gaat. Ik vond indoor farming een briljant idee. Ik geloofde in het concept, maar ook in de mensen. Heel belangrijk. Als er geen click is of als ik twijfel aan de ondernemerskwaliteiten, doe ik het niet."
Die eerste tien jaar in Nederland… Iedereen die ik ken had allang gezegd: stop maar en zoek een baan. Maar nee, ik dacht: het gaat me lukken. Die eigenschap heeft mij heel veel gebracht
Wat leerde je van het Amerikaanse ondernemen?
,,Amerikanen zijn eerder bereid in een vroeg stadium te investeren in start-ups, en om snel van a naar b te gaan. Ook al kost het meer. Nederlanders zeggen: rustig aan, zoek het uit. Ik heb dat inmiddels ook geleerd. Daar ben ik superblij mee. Ik stop nu niet meteen 100.000 euro in bijvoorbeeld marketing, maar 10.000 en kijk hoe het gaat."
Moesten ze aan je wennen in de VS?
,,Ik ben daar geen manager maar een investeerder, maar ik zeg wel precies wat ik denk. Soms pijnlijk duidelijk. Dat heb ik altijd gehad. Dat is niet per se Nederlands, dat is gewoon Shawn. Ik heb het geprobeerd af te leren, maar soms komt mijn passie eroverheen. En dan flap ik het eruit en hou ik het niet om rustig te blijven."
Word je dan boos?
,,Scherper is een beter woord. Pijnlijk duidelijk. Bijvoorbeeld bij indoor farming – het is superingewikkeld om uit de kosten te komen, omdat het systeem zo duur is. Maar als je tweakt, optimaliseert, kom je steeds dichterbij. Maar elke keer was er een excuus waarom het niet lukte. En dan ga ik: O my God, SCHIET NOU EENS OP! Régel dat die productieaantallen kloppen!"
Is dat effectief?
,,Soms. Soms weet ik dat ik het doe, en soms heb ik het niet onder controle. Soms doe ik het expres, voor impact. Maar ik heb het grotendeels afgeleerd. Het werkt niet in Nederland. Mensen kregen slapeloze nachten van me. Het had ook te maken met de manier waarop ik ben opgegroeid. Bij ons thuis ging het van WHAAAH en dan was alles weer rustig. Ik heb dat aangeleerd als kid. Bij mij krijg je alles, het is emotie, meer passie voor alles.’
Je komt uit een arme familie.
,,De eerste jaren van mijn leven waren moeilijk. We woonden in een huis met een farm waar geen water was. Er was een waterput maar die was drooggevallen. Er was geen wc in huis. Ik vond dat verschrikkelijk. Dat huis is afgebrand toen ik vier was. Ik was heel blij dat we een normaal huis kregen met een wc en een wastobbe en stromend water. Ik werkte op de middelbare school al 32 uur per week, ook om mijn spijkerbroeken te kunnen kopen."
Schaamde je je voor je afkomst?
,,Nee, zeker niet. Het maakt je wie je bent. Je moet alleen wel slim zijn. En determined, vastberaden. Niet opgeven. Die eerste tien jaar in Nederland… Iedereen die ik ken had allang gezegd: stop maar en zoek een baan. Maar nee, ik dacht: het gaat me lukken. Die eigenschap heeft mij heel veel gebracht."
Lees ook: 'Dragon' Shawn Harris steekt miljoen in Utrechtse startup
Was jij in het gezin degene die altijd geluk had?
‘Ik geloof daar niet zo in. Ik denk: the harder you work, the luckier you get. Natuurlijk moet je af en toe een mazzeltje hebben, maar iedereen krijgt de lucky break wel. Het is wat je ermee doet. En ik was slim, daar ben ik dankbaar voor. Daarom kon ik wel die ster halen, cheerleader worden, studeren.’
Je bent nu eigenlijk weer een cheerleader, zoals je jouw ondernemers aanmoedigt.
‘Hahaha, ja ik denk het wel, ergens wel.’
Je kent zowel armoede als rijkdom. Het is duidelijk wat het nadeel is van arm zijn, maar wat is het nadeel van rijk zijn?
‘Ik weet niet of er grote nadelen zijn. Ik weet dat ik het zalig vond dat ik nooit meer zorgen had of ik rekeningen kon betalen. Toen ik in Leeuwarden woonde, moest ik geld lenen om de huur te betalen en dat wil ik nooit meer meemaken. Als je rijk bent, heb je andere problemen. Je hebt te veel. Je vraagt je af: wat moet ik ermee. Soms kan ik me bijna schuldig voelen omdat mensen niet rond kunnen komen. En hoe regel je dat je het houdt, dat je nooit meer arm wordt.’
Lees ook: Shawn Harris (Dragons' Den) maakte van Nederland een roemrucht avocadoland
Je weet nu dat jij er altijd uit kan komen.
‘Dat is waar, ik kan altijd weer bartender worden als het moet, haha. Maar al met al denk ik niet dat het mij erg veranderd heeft. Ik woon na twintig jaar nog steeds in hetzelfde huis. Wij eten twee of drie keer per dag, ik doe niet veel anders dan ik daarvoor deed. Ik sta met beide voeten op de grond, daar zorgt mijn familie ook wel voor. Ze zeggen: “Shawn, we gaan de bank van boven naar de kelder sjouwen en jij gaat helpen.” En dat doet Shawn dan. Aanpakken!’
