De vakbonden hadden zich daags voor de Dag van de Arbeid geen mooiere opsteker kunnen wensen. Hun aanhoudende pleidooi voor een hoger minimumloon is jarenlang weggewuifd met de stelling dat hierdoor veel banen worden vernietigd. De tegenstanders zwaaiden al die tijd met cijfers van het Centraal Planbureau. Dat stelde in 2016 dat een geringe verhoging met 5 procent al bijna 30.000 banen kost.
Maar vandaag komt het planbureau in een nieuw rapport tot heel andere inschattingen. Als het minimumloon met 10 procent stijgt, daalt de werkgelegenheid met slechts 9000 banen, ofwel 0,1 procent op een totaal van 9 miljoen arbeidsplaatsen. ,,Het idee dat het verhogen van het minimumloon heel schadelijk is, kan op de helling”, concludeert CPB-onderzoeker Jan-Maarten van Sonsbeek in het AD.
Voortschrijdend inzicht minimumloon
Zelfs bij een toename van 20 procent, is de schade met circa 36.000 banen (-0,4 procent) relatief te overzien. Pas daarboven loopt het verlies aan werkgelegenheid hard op: wordt het minimumloon met 40 procent verhoogd, een stijging waar vooral vakbond FNV hardop van droomt, dan krimpt volgens het CPB de totale werkgelegenheid met 2 procent. Omgerekend komt zo’n krimp neer op het verlies van 180.000 banen
Dat het CPB de voorspellingen flink heeft bijgesteld, heeft alles te maken met voortschrijdend inzicht, stelt Van Sonsbeek. De afgelopen jaren zijn in de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk de minimumlonen flink opgetrokken, in Duitsland is een minimumloon ingevoerd. Door die praktijkvoorbeelden beschikken economen over nieuwe data en die hebben weer geleid tot nieuwe wetenschappelijke artikelen. Van Sonsbeek: ,,Wij hebben die studies met elkaar vergeleken en komen uit op een gemiddeld licht negatief effect van een hoger minimumloon op de werkgelegenheid.”
Supermarkten hebben niet te maken met internationale concurrentie. Je gaat niet opeens de boodschappen in Spanje doen
Jan-Maarten van Sonsbeek, CPB
Vooral de vrees dat werkgevers personeel massaal ontslaan als zij een hoger minimumloon moeten betalen, lijkt door de praktijk ongegrond. Veel sectoren waarin dergelijke lage lonen worden betaald zijn lokaal gericht, stelt Van Sonsbeek. ,,Denk bijvoorbeeld aan supermarkten of restaurants. Die hebben niet te maken met internationale concurrentie. Je gaat niet opeens de boodschappen in Spanje doen.”
Bovendien kunnen dit soort bedrijven hun arbeid moeilijk laten uitvoeren door robots. ,,Het werk moet toch gedaan worden, dus neemt een supermarkt eerder genoegen met lagere marges of hogere prijzen.”
Lees ook: Wie hoogleraar economie Eijffinger spreekt, weet: de economie is níet stuk
Bijstand en AOW
De CPB-onderzoeker spreekt van een ‘nieuwe consensus’, die waarschijnlijk flink wat stof doet opwaaien in de politiek. Partijen zijn ondanks de coronacrisis immers druk bezig met het schrijven van hun verkiezingsprogramma’s. Veel Binnenhofbewoners hebben naar deze CPB-studie uitgezien. Door een aantal partijen wordt een hoger minimumloon gezien als een manier om minder mensen afhankelijk te laten zijn van het toeslagenstelsel.
Toch zitten er wel wat haken en ogen aan de verhoging van het minimumloon. Met name de koppeling aan de uitkeringen is een mogelijk obstakel. Nu is het nog zo dat de bijstand en de AOW in een specifieke verhouding staan tot het minimumloon. Stijgt het minimumloon, dan stijgen de uitkeringen automatisch mee.
Laat je deze koppeling in stand, dan loopt het verlies van werkgelegenheid wél hard op, stelt Van Sonsbeek. Bij een verhoging van het minimumloon met 10 procent - inclusief meestijgende uitkeringen - krimpt de werkgelegenheid niet met 9000 maar met 45.000 banen. Dit komt vooral doordat meer mensen in de bijstand minder happig zijn om te gaan werken, waardoor de werkgelegenheid krimpt.
Kostenplaatje AOW
Politiek gevoeliger zijn misschien wel de enorme kosten die met dit scenario gepaard gaan. Een ‘kale’ verhoging van het minimumloon met 10 procent kost de staat ‘slechts’ 400 miljoen euro, met name doordat bijvoorbeeld de schoonmakers in overheidsgebouwen een hoger salaris krijgen. Stijgen echter ook de uitkeringen mee, dan komt het kostenplaatje opeens uit op 6,3 miljard. Dit komt vooral door hogere uitgaven aan de AOW
Als de schoonmaker in één klap op het niveau komt van een administratief medewerker, zal die ook meer willen verdienen
Jan-Maarten van Sonsbeek, CPB
Niet alle effecten van een hoger minimumloon heeft het CPB nu doorgerekend. Zo ligt het volgens Van Sonsbeek voor de hand dat hogere lonen óók zullen stijgen, naarmate de laagste lonen verder toenemen. ,,Er is immers een reden dat mensen verschillende salarissen verdienen. Als de schoonmaker in één klap op het niveau komt van een administratief medewerker, zal die ook meer willen verdienen.”
Tegelijkertijd ligt het voor de hand dat de overheid meer belastinginkomsten binnen krijgt en minder geld aan toeslagen kwijt is als het minimumloon omhoog gaat. Die gevolgen rekent het CPB echter pas door als partijen hun complete programma hebben ingeleverd.
