Hoogleraar economie: 'Instrument lockdown is bot geworden'

,,De gevolgen van de huidige lockdown waren al erg negatief”, zegt Bas Jacobs in gesprek met De Stentor. ,,Verlengen vergroot de problemen alleen maar. Hoe langer de maatregelen duren, des te groter de schade wordt.” De hoogleraar economie en overheidsfinanciën aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam ziet een (inmiddels gevallen) kabinet dat al negen maanden hetzelfde ‘jojobeleid’ tegen corona hanteert. ,,Als het goed gaat in de zorg, verminderen we de maatregelen. Gaat het slecht, dan knellen we economie en samenleving weer af.”

Het slechtste van alle werelden

Dat is volgens de hoogleraar het slechtste van alle werelden. ,,De huidige harde maatregelen zijn economisch extreem schadelijk. Lockdowns maken dingen stuk waarvan we niet weten of die te repareren zijn. Er komen meer bedrijven in de problemen, er raken meer mensen werkloos, zelfstandigen krijgen nog minder opdrachten, leerlingen en studenten lopen verdere onderwijsachterstanden op en de sociale en psychische druk in de samenleving groeit. Je mag hopen dat zulke gevolgen invloed hebben op de besluiten die in Den Haag genomen worden.”

Tekst gaat verder onder de foto van hoogleraar economie Bas Jacobs. Foto: Jiri Büller/Lumen

Maar Jacobs ziet na de persconferentie van vorige week dinsdag geen wezenlijke verandering in het beleid. ,,Rutte gaat met volharding door op de ingeslagen weg: het controleren van het virus om problemen in ziekenhuizen te voorkomen. Maar het blijft onduidelijk hoe de gezondheidsvoordelen van dat beleid worden afgewogen tegen de problemen in de economie en samenleving.”

Beheersen van problemen in de zorg

Jacobs zou willen dat de overheid duidelijk maakt hoe de situatie in de zorg wordt afgezet tegen de problemen van de economie, tegen ongelijke onderwijskansen, inbreuken op grondrechten en beperkingen van vrijheden van mensen om te handelen, te reizen, te sporten, te recreëren en sociale activiteiten te ontplooien. ,,Als het beheersen van problemen in de zorg de enige maatstaf is - zoals tot nu toe het geval lijkt - dan hebben al die andere zaken nul gewicht. Dat kan niet de bedoeling zijn.”

Jacobs is met economen als Coen Teulings, Barbara Baarsma en Eline van den Broek één van de vijftien deskundigen achter Herstel NL, een oproep voor een gebalanceerder coronabeleid. ,,Het is duidelijk dat het stilleggen van de economie steeds minder goed werkt. Het aantal besmettingen gaat niet significant omlaag terwijl deze lockdown strenger is dan tijdens de eerste piek. Dat betekent dat het lockdown­instrument steeds botter wordt. Moet je dan telkens hardere maatregelen nemen met steeds meer schade voor de economie en het maatschappelijk leven?”

Een betere strategie is volgens Jacobs om kwetsbaren meer te beschermen en niet-kwetsbaren grotere vrijheid te gunnen en zo immuniteit op te bouwen. ,,Stel winkels een paar uur exclusief open voor kwetsbaren. Of maak huisvesting elders mogelijk voor mensen die kleinbehuisd zijn en geïnfecteerd zijn geraakt, zodat ze niet hun hele gezin besmetten.”

Differentiatie uit den boze als het om economie gaat

Waarom niet met sneltesten scholen, restaurants en theaters openen, vraagt hij zich af. ,,Dan kunnen we de samenleving veel sneller herstarten, met beperkte risico’s voor de volksgezondheid. Het reeds gevallen kabinet differentieert terecht wel het beleid voor de toediening van vaccins: zorg­medewerkers en verpleeghuisbewoners eerst. Maar als het om de economie gaat, lijkt differentiatie uit den boze.”

Den Haag lijkt volledig in te zetten op vaccinatie. Als dat volgens Jacobs inderdaad de strategie is, dan wil hij dat horen. ,,Er zijn nu al problemen met het tempo van vaccineren. Misschien kun je daardoor coronabeperkingen pas in de zomer of zelfs nog later opheffen, met grote economische en maatschappelijke schade tot gevolg.”

Britse variant 'benutten' om meer op risicogestuurd beleid in te zetten

De ‘Britse variant’ van het coronavirus, hoe ernstig ook, geeft volgens Jacobs juist een extra argument om meer op risicogestuurd beleid in te zetten. ,,Ons pleidooi voor differentiatie is juist bedoeld om betere resultaten op het gebied van de gezondheidszorg te bereiken, met minder inperking van economie en samenleving. Dat staat los van de besmettingen die er nu zijn, ook al lopen die op vanwege de Britse variant.”

Jacobs mist in de woorden van Mark Rutte ook een duidelijke exitstrategie. ,,Wat gaan we na drie weken doen? De regering moet een pad uitstippelen dat eindigt met een samenleving die immuun is geworden. Hetzij via vaccinaties, hetzij via natuurlijke weg. Maak duidelijk welke weg we moeten bewandelen om dat te bereiken en redeneer vervolgens terug naar maatregelen die dan nu moeten worden genomen.”