Hoogleraar Eijffinger: 'Kabinet moet met drietrapsraket consumentenvertrouwen oppepper geven'

Haast is geboden, aldus de hoogleraar. Maatregelen die nog in de nieuwe begroting, die op Prinsjesdag wordt gepresenteerd, moeten worden opgenomen, moeten uiterlijk woensdag voor advies naar de Raad van State.

Kabinet moet zeggen: 'You never walk alone'

Eijffinger heeft zijn voorstellen al klaar. Tenminste, als hij een van de ministers zou zijn. De hoogleraar hoopt op een 'krachtig signaal' vanuit het kabinet. Het consumentenvertrouwen is lager dan ooit tevoren en een mogelijke kopersstaking, zoals voorspeld door retailexpert Fred Rutgers, waarbij de consument echt op de rem trapt als het om uitgaven gaat, zou rampzalig zijn voor de detailhandel en de horeca. ,,Ook ik zie de consumentenbestedingen teruglopen. Dat is een ramp voor ondernemers. Met gerichte maatregelen moet het kabinet het koopkrachtverlies van met name de minima en de middengroepen herstellen, om zo de consumptie op peil te houden. Ondanks de gestegen prijzen.”

Die invoering van de maatregelen zou het krachtige signaal zijn waar de hoogleraar zo op hoopt. ,,Het kabinet moet mensen het gevoel geven dat ze niet in de steek worden gelaten en zo het consumentenvertrouwen een oppepper geven. Olaf Scholz, de Duitse Bondskanselier, zei letterlijk: 'You never walk alone'. En dat zou ons kabinet ook moeten uitdragen in de media en op Prinsjesdag in de troonrede.”

Drietrapsraket aan maatregelen

Wat die gerichte maatregelen moeten zijn, weet Eijffinger ook. ,,Ik bepleit een drietrapsraket, een drie-eenheid. Allereerst moet de overheid de tien miljard die zij extra aan belasting op energie ontvangt, omdat de prijzen zijn gestegen, direct teruggeven aan de burger.” Dat kan relatief eenvoudig door de energietoeslag te verhogen, meent de hoogleraar.

Ook zijn tweede voorstel zou niet al te lastig te implementeren zijn. ,,Ik denk dat we de stijging van het minimumloon, en daarbij de uitkeringen en de AOW, naar voren moeten halen. In het regeerakkoord is afgesproken dat het minimumloon stapsgewijs wordt verhoogd met 7,5 procent. Als je dat naar voren trekt, is er compensatie voor de door het CBS berekende daling van de koopkracht van 6,8 procent.”

Eijffinger verwacht dat het kabinet hier wel oren naar zal hebben, omdat er toch al afspraken zijn binnen de coalitie om te versnellen. VVD, D66, CDA en ChristenUnie hadden een verhoging van 7,5 procent afgesproken in twee stappen in 2024 en 2025. In mei besloot de regering al om de stapsgewijze verhoging van het minimumloon eerder in te laten gaan. Om de koopkracht van de minima sneller te verbeteren, worden dat nu drie stappen vanaf 2023. De stijging blijft wel 7,5 procent. Wat Eijffinger betreft worden alle verhogingen dus per 1 januari 2023 effectief.

Belastingmaatregel levert bijvangst op ter compensatie personeelstekort

Meer weerstand verwacht hij bij zijn derde voorstel: aanpassing van de belastingschijven. ,,Met de eerste twee maatregelen help je vooral de minima. Maar ook de middengroepen worden zwaar getroffen. Door de eerste en misschien zelfs de tweede belastingschijf te verlagen en de schijven te verlengen, kun je de middengroepen helpen.” Door de belastingschijven te verlagen en te verlengen past een groter deel van het belastbare inkomen in de eerste en tweede schijf, waardoor de burger minder belasting over arbeid betaalt.

Deze maatregel zou ook een interessante bijvangst kunnen hebben. ,,Het maakt werken lonend. Nederland is kampioen deeltijdwerken en dat is niet alleen vanwege onze cultuur. Er zit ook een fiscale oorzaak in: meer werken loont niet altijd. Het kan zo uitkomen dat een dag extra werken per week een stijging van het inkomen oplevert, maar verlies aan recht op allerlei inkomensafhankelijke toeslagen als huurtoeslag of kinderopvang. Door de belastingschijven te verlengen, wordt arbeid rendabeler. Gezien het huidige gebrek aan personeel zou deze belastingmaatregel voor veel bedrijven een interessante bijvangst kunnen opleveren.”

Vooral het compenseren van de stijgende energieprijzen zal het begrotingstekort doen toenemen. Of de politiek daartoe bereid is, is de vraag. Economisch kan Nederland dit prima verantwoorden, meent Eijffinger. ,,We hebben een begrotingstekort van onder 3 procent en de staatsschuld is 60 procent. Frankrijk staat er veel slechter voor, maar Macron grijpt daar toch stevig in en neemt de internationale kritiek op het overschrijden van de begrotingsregels voor lief." Eijffinger krijgt 'signalen' dat de door hem voorgestelde maatregelen ook daadwerkelijk op tafel liggen. ,,Dat is op zich niet zo gek. Bijna iedere econoom zou dit ook zo voorstellen. Alleen moet de politieke wil er zijn. En daar gaat een econoom niet over.”