Zaanse zonnepanelenfabriek maakt straks één zonnepaneel per minuut

In een nog vrijwel lege fabriekshal in Westknollendam (het noordelijkste puntje van de Zaanstreek) komt vanaf eind dit jaar één zonnepaneel per minuut van de band - vijf dagen in de week, 24 uur per dag. "Hier komt het grote monster," zegt Daniël Kuijk wijzend.

Het acht meter hoge bakbeest dat de op printplaten geplakte zonnecellen straks gaat lamineren, wordt door de initiatiefnemers van zonnepanelenfabriek Energyra omschreven als een soort tosti-ijzer. De laatste stap in het maken van zonnepanelen laat zich vergelijken met het bakken van tosti's.

Lees ook: Waarom de chocoladefabriek van Chocolatemakers straks op zonlicht draait

In het één voetbalveld grote pand werden tot twee jaar geleden stoomcabines en bubbelbaden gemaakt. De nieuwe fabrieksvloer glimt nog helemaal. Op haar step rijdt het dochtertje van de fotograaf door de hal.

Zo'n uitgestrekte vloer vraagt daar ook wel een beetje om, dat snappen ze bij Energyra. "Toen de hal leeg kwam, konden wij het ook niet laten," zegt Bert Schouws. "We hebben toen even een balletje getrapt."

Onderscheidende plannen

In de fabriekshal gaat Energyra iets doen wat niet meer voor mogelijk werd gehouden. De productie van zonnepanelen is de laatste tien jaar bijna helemaal naar het Verre Oosten verplaatst. In Europa konden fabrikanten het niet meer bolwerken.

Lees ook: Waarom deze jonge ondernemer (26) zonneboer wil worden in Brabant

Vorige week bleek nog dat plannen voor een assemblagefabriek voor zonnepanelen in Oost-Groningen zijn afgeblazen. Het bedrijf achter de fabriek, zonneparkontwikkelaar Powerfield, ziet ervan af omdat de importtarieven van de EU op goedkope Chinese zonnepanelen worden verlaagd, terwijl de export naar de VS juist duurder wordt, als gevolg van president Trumps 'America First'.

Toch belemmert dat Energyra niet de productie van zonnepanelen terug naar het Westen te halen - heel symbolisch, naar het oudste industriegebied van Europa. Het verschil is volgens Kuijk dat de Groningse plannen zich te weinig onderscheidden van de Aziatische concurrentie.

Lees ook: Duurzaam bouwen: meer dan alleen energie besparen

Begonnen als werkgelegenheidsproject voor een krimpregio was het de bedoeling te beginnen met 180 arbeidsplaatsen. Dát lijkt hem inderdaad een gevecht dat Europa niet kan winnen. Dan kom je immers bij de bekende beelden uit lagelonenlanden. "Rijen arbeiders die met kapjes voor hun mond zitten te solderen."

Dat zijn overigens niet de zonnepanelen die Energyra wil maken. Het bedrijf gaat ze maken volgens een technologie die is ontwikkeld door de Noord-Hollandse energieonderzoekers van ECN, zonder het opzichtige, hoekige rasterpatroon dat de zonnecellen met elkaar verbindt. "Dat is een van de zwakke punten van de traditionele zonnepanelen."

Extra lange levensuur

In de hitte overdag zet het glas uit, 's nachts koelt het af en krimpt het. "Het rekken en krimpen zorgt voor kleine breukjes, waardoor de zonnepanelen langzaam maar zeker degraderen. Na vijftien jaar is de capaciteit twintig procent afgenomen," zegt Schouws.

Bij de Energyrapanelen wordt de stroom naar de onderkant afgevoerd via een geleidende lijm, een vondst van ECN. "Daardoor zijn er geen soldeerverbindingen die na verloop van tijd verbroken kunnen worden."

De zonnepanelen van Energyra, waarvoor het bedrijf een garantie voor 30 jaar afgeeft, laten zich ook beter recyclen. Zonder soldeerverbindingen komt er geen fluor, lood of tin aan te pas. "In de aanschaf zijn ze ietsje kostbaarder, maar doordat ze langer meegaan, zijn ze per kilowattuur toch steeds de goedkoopste," bezweert Kuijk.

Lees ook: Hummus is happening: Zaans bedrijf maakt wekelijks 100.000 kilo

Powerfield, maar ook andere ontwikkelaars van zonneparken, hebben daarom al aangekondigd bij Energyra te bestellen, zodat de fabriek voor de productie van het eerste jaar al bijna zeker is van voldoende afnemers. Kuijk en Schouws hoor je ook niet zeggen dat de hele zonnepanelenproductie op den duur terugkomt naar Europa. Ze mikken op een niche van klanten die snappen dat tegen de hogere prijs ook een extra lange levensuur staat. De ECN-techniek maakt het ook mogelijk zonnepanelen te maken die bij uitstek geschikt zijn voor een warm klimaat of juist, dankzij een minder breekbare deklaag, voor landen met veel sneeuw en hagel.

Niet op de Chinese manier

Door het werk in de fabriek te robotiseren blijven de kosten binnen de perken. "Zo hebben we het lagelonenvoordeel van de Aziatische landen vrijwel volledig geneutraliseerd," zegt Schouws. Bij Energyra kunnen straks vijf mensen de hele productielijn runnen. Met drie ploegendiensten voor vijf dagen in de week en in totaal ongeveer veertig man personeel verwacht Energyra rond de 350.000 panelen per jaar te maken. En dat is met één productielijn. De fabriekshal in Westknollendam is groot genoeg voor een tweede rij machines.

Ook Energyra is in 2013 begonnen als crisisproject, als plan om de maakindustrie terug te brengen naar deze regio. 'Trots op wat we kunnen en niet op wat we kletsen,' zo omschrijft Energyra het wervend. Maar in de krappe arbeidsmarkt van 2018 is wel duidelijk dat het daarbij niet meer om werkgelegenheid te doen is. "Wij snappen ook wel dat je het hier niet op de Chinese manier kunt aanpakken. Om in Nederland te produceren moet het op deze manier: met robots en een handjevol hoogopgeleide procesoperators. Wij zijn een blauwekielenbedrijf zonder blauwe kielen."

Voor de regio betekent de nieuwe fabriek een versterking van deze innovatieve sector en de mogelijkheid om de technologie van ECN zelf te gelde te maken. Daar heeft het ook wel aan ontbroken sinds de productie van zonnepanelen bijna is verdwenen uit Europa. "Geen zonnepanelenfabriek in de wereld die niet is gebouwd met Nederlandse techniek."