Straatratten, noemt Rodney van den Hengel (51) zijn medewerkers liefkozend. De medeoprichter van het koffiehuis mag het zeggen, hij was zelf vroeger óók een straatrat. Op het dakterras van het witte pand aan het Eendrachtsplein vertelt hij met Rotterdamse nuchterheid over zijn heftige jeugd: op zijn dertiende verslaafd, stelen om aan geld te komen en vervolgens gevangenis in, gevangenis uit.
,,Inclusief jeugddetentie en gesloten instellingen heb ik een jaar of zes vastgezeten”, rekent hij voor in het AD. ,,Mijn tak van sport? Beetje dealen, af en toe een klap uitdelen, maar meestal kraakjes zetten. Op zoek naar videorecorders, camera’s en cd-spelers; hartstikke dure spullen in die tijd. In het begin voelde ik me stoer, ik hoorde ergens bij. Maar in werkelijkheid leidde ik een heel eenzaam bestaan. Zit je om drie uur ’s nachts in een portiek een puntje heroïne weg te tikken.”
Als zijn moeder in 1995 een hartaanval krijgt en Rodney weer eens vastzit, besluit hij het criminele leven vaarwel te zeggen. ,,Als ze zou overlijden, had ik onder begeleiding van twee rechercheurs naar haar uitvaart gemoeten; veel treuriger wordt het niet. Dat ze zich mij zou herinneren als een uitgemergeld ventje met rotte tanden in zijn smoel vond ik ook geen fijn idee. Maar ze heeft het overleefd en daarvoor dank ik de Heer op mijn blote knieën. Twee kunstkleppen, pacemakertje. Ze is nu 80, maar doet het nog steeds.”
Heilige Boontjes als leer-werktraject
Weer op vrije voeten gooit Van den Hengel het daadwerkelijk over een andere boeg en besluit hij ‘zijn schuld aan de maatschappij’ in te lossen. ,,Door gesprekken met slachtoffers ben ik me gaan realiseren wat een gekkigheid ik heb uitgehaald. De confrontatie met hun leed was heftig. Toen ik helemaal clean was, begreep ik pas wat de impact was van de onzin die ik uithaalde.”
De Rotterdammer duikt de studieboeken in en behaalt zijn hbo-diploma. Hij gaat in Rotterdam-West aan de slag als welzijnswerker bij Thuis op Straat, waar hij agent en pedagoog Marco den Dunnen leert kennen. De twee hebben een klik en zijn beiden begaan met de straatratjes die keer op keer met politie en justitie in aanraking komen. Ze weten wat die gastjes nodig hebben om de vicieuze cirkel te doorbreken: werk.
Maar waar vinden die ratjes een baan die een beetje beschutting biedt? Waar ze niet meteen op straat worden gegooid als ze onaangepast gedrag vertonen? Die banen zijn er niet, concluderen de ex-crimineel en de agent. Daarom richten ze in 2015 Heilige Boontjes op, een leer-werktraject voor jongeren met ‘een randje’. Elke veroordeelde is welkom, behalve zedendelinquenten. Vrouwelijke medewerkers moeten zich ook veilig voelen.
Straatcultuur in koffiezaak
Van den Hengel en Den Dunnen beginnen met vier jongeren aan het Burgemeester Meineszplein in Delfshaven, om een jaar later te verkassen naar het het voormalige politiebureau in hartje stad. Een imposant gebouw dat Van den Hengel dan al goed kent vanwege zijn criminele verleden. Hij zat geregeld vast in een van de cellen op de eerste verdieping.
Met alleen maar ex-gedetineerden op de werkvloer was Van den Hengel aanvankelijk vooral brandjes aan het blussen. Schelden, intimidatie, jongeren stonden soms met hun koppen tegen elkaar. ,,De straatcultuur was iets te nadrukkelijk aanwezig in mijn koffiezaak. Toen heb ik er twee meiden met een Wajong-uitkering tussen gezet. Die mix werkte goed, de stoere jongens bleken ook een zachte kant te hebben. Het testosteronniveau daalde, de straatcultuur werd minder zichtbaar. Sindsdien nemen we naast ex-gedetineerden ook mensen met psychische stoornissen aan.”
John de Wolf, Raven van Dorst, Wilfried de Jong
Negen jaar na de oprichting is Heilige Boontjes een goedlopend bedrijf. Het grand café op de begane grond - opengewerkt plafond, meubilair gemaakt van oude kozijnen - is een populaire plek voor een bakkie, biertje of lunch. De locatie is ideaal: hartje centrum, vlak bij metrostation Eendrachtsplein. Aanloop gegarandeerd.
We zijn het merk van het volk. Iedereen is welkom, ongeacht afkomst, kleur, geaardheid of status. Als je koffie drinkt, is iedereen hetzelfde
Rodney van den Hengel
Bekende Rotterdammers als John de Wolf, Raven van Dorst, Wilfried de Jong komen soms langs, zegt Van den Hengel, maar hij vindt het net zo leuk als Fatima van drie hoog achter binnenloopt. ,,We behoren niet toe aan één doelgroep. We zijn het merk van het volk. Iedereen is welkom, ongeacht afkomst, kleur, geaardheid of status. Als je koffie drinkt, is iedereen hetzelfde.”
‘Ik gooi niemand zomaar de zaak uit’
Nieuwe medewerkers worden eerst goed doorgelicht. ,,We kijken wat er mis is met iemand en waar we aan moeten werken. Sommigen vinden het bijvoorbeeld moeilijk om op tijd te komen of netjes te zijn tegen klanten. Na die analyse gaan ze de opleiding in om alles te leren over koffie, melk, alcohol en ontbijtjes. Ze sluiten af in de bediening. Maar we laten iedereen altijd rustig landen na zijn detentie. Dus niet meteen een 40-urige werkweek. Het hele traject duurt een maand of negen. En daarna laten we pas iemand naar een nieuwe werkgever vertrekken als er goede afspraken zijn gemaakt. Ik gooi niemand zomaar mijn zaak uit.”
Haast moet je niet hebben, zegt Van den Hengel. ,,Er zijn reïntegratiebureaus die beweren dat ze kids met een rauw randje in zes weken kunnen klaarstomen voor de arbeidsmarkt. Dat is een illusie. Als iemand na zijn detentie in het bedrijfsleven terechtkomt en een collega zegt: ‘Zet dat doossie even weg’, zegt zo’n jongen: ‘Pleurt op, doe het lekker zelf!’ Dat is bij een reguliere werkgever genoeg voor ontslag. Bij ons niet.”
Klauwen in de fooienpot
Ongeveer 240 jongeren zijn dankzij Heilige Boontjes bij een reguliere werkgever beland of zijn aan een opleiding begonnen. Veertig kandidaten haakten af. ,,Die vallen terug in hun oude gedrag: drugsgebruik, domme dingen doen. Dan houdt het op. Wij kunnen geen strafbare feiten door de vingers zien, want mijn collega Marco is agent en heeft een ambtseed afgelegd. Dus als jij hier staat te stelen, dan moet hij daar wat mee. We hadden iemand die stelselmatig zijn klauw in de fooienpot stak. Die jatte dus van zijn eigen collega’s. Daar is de politie uiteindelijk aan te pas gekomen.”
Na die verbouwing hebben we alleen nog een inbraak gehad, gepleegd door een ouwe junk. Die snapte er echt niets van
Rodney van den Hengel
Dat gebeurde ook toen de kluis werd leeggehaald. ,,Dat is in al die jaren drie keer voorgekomen. Sinds de verbouwing van 2019 heb ik daar een oplossing voor: een professionele kluis met een goed alarmsysteem. De kat kan nu niet meer bij het spek. Na die verbouwing hebben we alleen nog een inbraak gehad, gepleegd door een ouwe junk. Die snapte er echt niets van. Stond met een schroevendraaier aan die kassa te klooien, terwijl hij gewoon op een knopje had kunnen drukken om de lade te openen. Al het geld zat er nog in de volgende ochtend. Karma is a bitch, haha.”
Bonen voor koffiemachines van 150 bedrijven
Van den Hengel is bij Heilige Boontjes verantwoordelijk voor verkoop en innovaties. Directeur wilde hij niet meer zijn, hij is liever bezig met vernieuwingen en uitbreidingen. En dat lukt aardig, want het bedrijf levert bonen voor de koffiemachines van zo’n 150 bedrijven, verspreid door Nederland. ,,Maas, de eigenaar van die machines, schenkt ons een bedrag per kilo die zij verkopen. Van dat geld kan ik weer iemand aan het werk zetten. En binnenkort zijn onze bonen te koop bij de dertien Jumbo-supermarkten in Rotterdam. Zijn we ontzettend blij mee. Filiaalmanager Dirck Slabbekoorn draagt ons een warm hart toe. Jumbo neemt genoegen met een iets lagere marge, waardoor wij wat extra’s overhouden om mooie dingen mee te doen.”
Waar Van den Hengel niet tegen kan: ondernemers die goede sier willen maken met zijn bedrijf. Grote brouwers die bier willen verkopen in de koffiezaak en in ruil daarvoor de naam Heilige Boontjes op hun glazen willen zetten. ,,Dan vraag ik: leuk hoor, maar wat ga jij voor die gástjes doen? Meestal niets. Het zijn bedrijven die zogenaamd maatschappelijk betrokken zijn, terwijl ze in werkelijkheid alleen aan greenwashing doen.
Maar een van die brouwers had wel oprechte bedoelingen. Hij wilde natuurlijk graag bier verkopen bij ons, maar hoefde onze naam niet op zijn glazen. Hij bouwde wél een nieuwe bar met tapinstallatie in het grand café en schonk 5000 euro zodat jongeren schulden kunnen afkopen of een paar schoenen kunnen kopen voor hun kinderen. Zij wilden graag met ons in zee omdat wij wat voor een ander doen. Met zúlke partijen werken we graag samen.”
Uitbreiding
Binnenkort wil Heilige Boontjes uitbreiden naar Utrecht, waar de formule gekopieerd wordt. Dus met lokale jongeren die weinig perspectief hebben op de arbeidsmarkt en wat extra liefde, aandacht en tijd nodig hebben. ,,Als ze dat niet krijgen, zoeken ze perspectief op straat en dat willen we liever niet. Wij gaan mensen opleiden, maar het geld dat verdiend wordt, blijft in Utrecht.”
Corona bracht de zaak eind 2020 serieus aan het wankelen. Door de noodgedwongen horecasluiting droogde het werk op en kwamen tientallen werknemers thuis te zitten. Sommigen grepen binnen een week weer naar de drugs. Inmiddels blaast de wind weer in de zeilen, zegt Van den Hengel. ,,We houden 43 man aan het vreten. Dan mag je toch zeggen dat je redelijk succesvol bent? We bestaan nu negen jaar, zijn zelfs een keer derde geworden in de AD Koffietest. Vonden we heel tof. In het begin zag de Rotterdamse koffiescene ons als een stel sukkels ‘die maar wat aankloten met gesubsidieerde koffie’. Maar wij staan nog fier overeind.
Lees ook: Koffiehotel van Paul Sharo stap dichterbij: ‘Deze ondernemer heeft beste voor met buurt’
De nummer 2 van de test weigerde zijn prijs op te halen omdat hij vond dat-ie eerste had moeten worden. Dat zegt wat over de mentaliteit van die gasten. Ze hebben allemaal geschiedenis en filosofie gestudeerd om vervolgens die ambachten weg te klauwen. Doe effe normaal, ga iets doen op je eigen vakgebied. Laat koffie maken maar aan ons over.”
