Stikstof-minister Ondernemerskabinet: 'Oplossing stikstofprobleem is innoveren, reduceren, leasen', vindt Cees van der Wel

Cees van der Wel houdt twintig koeien op een melkboerderij in de buurt van Nieuwkoop, die hij heeft overgenomen van zijn ouders. Daarnaast is hij mede-eigenaar van een veevoerbedrijf. Zijn opleiding heeft hij genoten aan de Landbouwhogeschool in Wageningen. Samen met een dertigtal boeren uit het Groene Hart vormt hij de coöperatie Boeren met Perspectief, waarin met innoverende oplossingen een weg uit de stikstofproblematiek wordt gezocht. En gevonden.

,,Stikstof is een thema met veel invalshoeken. Wat ik zie is dat er sinds de PAS (Programma Aanpak Stikstof, red) in 2019 is afgeschoten door de Raad van State niets verbeterd is. Niet voor de natuur, niet voor de boeren. Boeren zitten nog in onzekerheid, vergunningverlening is niet losgetrokken. Onduidelijkheid troef," vertelt hij.

,,Boeren willen graag stikstofemissie reduceren, want stikstof is een waardevolle meststof en die verdwijnt nu. De oplossing van het stikstofprobleem is: innoveren, reduceren, leasen. De boeren in de coöperatie rondom de Nieuwkoopse plassen hebben een idee ontwikkeld dat daarin zou kunnen voorzien. Met een innovatieve oplossing kunnen wij vaste mest van urine scheiden aan de bron in een zogenaamde stikstofkraker, waardoor tot 60 procent van de stikstofemissie zou worden gereduceerd. Het idee is die bovenwettige reductie deels aan de natuur geven, maar anderzijds gebruiken om bedrijven die te veel stikstof uitstoten aan een vergunning te helpen door vrijgespeelde emissieruimte te verleasen."

,,Boeren hebben al fikse reducties kunnen realiseren, maar om de volgende stap te zetten zijn innovaties nodig. De marges zijn dun, zo'n 5 procent, dus investeringsgeld moet van andere partijen komen. Dat verleasen van stikstofruimte maakt de investering voor de boer rendabel".

,,Dit staat allemaal nog in de kinderschoenen. Je moet begrijpen dat hier voor 2019 helemaal geen markt voor was. Pas toen de PAS werd afgeschoten, is de noodzaak voor innovatie er gekomen. We zijn er al heel ver mee, maar de puntjes moeten nog op de i worden gezet. Dan kun je oplossingen verwachten. De eerste boeren, zoals die rond Nieuwkoop, hebben dat op eigen risico gedaan, maar als de overheid met de boeren gaat samenwerken, is er heel veel reductie mogelijk. Dat is goed voor de natuur, goed voor de BV Nederland en goed voor de boeren."

Eiwitgehalte in voer reduceren

,,Ook het laaghangende fruit gaan we plukken, door het eiwitgehalte in het voer te reduceren. Iedere melkveehouder kan zonder investeringen tot 20 procent stikstof reduceren door met ander voer te gaan werken. De vraag is echter hoe we de boer kunnen stimuleren dat te doen en om aan te tonen dat hij dat gedaan heeft. Er zit nu geen beloning voor de boer in, waardoor hij niet het risico van een mogelijk lagere productie met dat nieuwe voer neemt."

,,Om dit te realiseren moeten we de boer perspectief bieden. Dat perspectief is er nu niet. De overheid zet sterk in op het opkopen van boerenbedrijven. Maar zeker als het via onteigening loopt, gaan er jaren overheen voor daar iets uitkomt. Tegelijkertijd is de overheid op dit moment niet geïnteresseerd in innovatieve oplossingen om stikstofemissie te reduceren. Dat wordt letterlijk gezegd aan de onderhandelingstafel. Tijdens mijn ministerschap gaan we dit probleem samen oplossen. We nemen de boeren mee in de oplossing, want nu organiseert de overheid alleen maar weerstand. De hakken gaan in het zand."

Natuurdoel-analyse

,,Samen kunnen we zo de natuur verbeteren. We kijken als coöperatie actief mee naar hoe het gaat met ons Natura 2000 gebied. We zijn als veehouders immers de grote eigenaren van de grond. Daar zien we dat de situatie in dat gebied de afgelopen tien jaar is verbeterd. Er is een natuurdoel-analyse gemaakt en het meest stikstofgevoelige deel van ons gebied, veenmos/rietland, is met 40 procent gegroeid. Dus als wij die cijfers zien, denken we: 'stikstof is een groot probleem, maar met de meest stikstofgevoelige natuur gaat het toch wel erg goed'. Dus ja, we willen meehelpen aan het oplossen van het probleem, maar dat wij moeten stoppen met onze activiteiten omdat we de grote vervuilers zouden zijn, die zien we niet."

,,Wat bij ons werkt, werkt niet bij alle andere Natura 2000-gebieden. Daarvoor zijn ze te verschillend van elkaar. De natuur in Nederland is eigenlijk cultuurlandschap, dat is ontstaan door een vorm van verschralend beheer in het verleden. Dat blijft eigenlijk alleen zo in stand als je het beheer zo door blijft zetten. Dat is onvoldoende gedaan en dan wordt het in Nederland vanzelf bos."

,,Dat hoeft niet per se erg te zijn, maar tegen Europa hebben we gezegd dat we de natuur zoals die nu is in stand gaan houden. Ik vind dat we die afspraken moeten nakomen. Sommige gebieden zijn dermate uniek dat we die moeten beschermen. We moeten daarom per natuurgebied kijken wat de werkelijke staat van instandhouding is en welk gereedschap we hebben om dat te doen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan de grondwaterstand, die misschien wel van meer invloed is op de natuur dan de stikstof."

,,Dat kan betekenen dat sommige boeren inderdaad weg moeten bij Natura 2000 gebieden. Maar die boeren zitten ook te wachten op actie vanuit de overheid. Dat is sterk regionaal verschillend. Maatwerk. Daarom moeten provincies dit gaan regelen. Nu legt het Rijk provincies veel te sterk aan banden."

,,Tijdens mijn ministerschap gaan we veel meer kijken naar hoe het werkelijk in elkaar zit, hoe we goed aan onze afspraken met Europa kunnen voldoen en welke gereedschappen er in de kist zitten om dat te doen. De eenzijdige focus op stikstof en de boeren de schuld geven van alle problemen brengt ons niet verder.”

Het Ondernemerskabinet bijeen op het bordes van Paleis Soestdijk.

Op de foto v.l.n.r. onderste rij: 'Koning Willem-Alexander', premier Annemarie van Gaal, kabinetsadviseur Cor Molenaar.

Middelste rij links ministers Geertje Zeegers en Derrick Neleman, midden Miriam Staffhorst, Saskia Griep, Job van den Berg, en rechts Jan de Keijzer met voor zich Kim Trotz en Gert-Jan Dekker.

Bovenste rij v.l.n.r. ministers Cees van der Wel, Max Kranendijk, Frederiek van Ruiten, Maurice Crusio.