Nieuws Brexit
De aanloop – hoe het politieke stelsel leidde tot één partij die het Verenigd koninkrijk in én uit de EU bracht
Er heerst binnen de Conservative Party (de ‘Tories’) al decennia onvrede over het Brits lidmaatschap van de Europese Unie. Aangezien het Verenigd Koninkrijk in de praktijk een tweepartijenstelsel heeft, zijn de individuele partijen daardoor vrij breed met zeer uiteenlopende visies onder één paraplu. Zie de Tories als een fusiepartij van D66, CDA, VVD, CU, SGP (en een beetje PVV) en de interne spanningen zijn goed voorstelbaar.
Zo kan het een partij zijn die in 1973, onder Edward Heath, aan de basis stond van de succesvolle Britse aanvraag tot lidmaatschap van de Europese Economische Gemeenschap. Een partij die onder Margaret Thatcher een belangrijke rol speelde in het creëren van de Europese Interne Markt en die in 1992 (weliswaar niet zonder interne slag of stoot) instemde met het Verdrag van Maastricht, het verdrag dat de Europese Gemeenschap omvormde tot de Europese Unie. En zo kan het ook een partij zijn die al decennia de meest eurosceptische mainstream Britse partij is. Bovendien, het interne conflict tussen economisch nationalisme en vrije marktdenken waar bijvoorbeeld de Amerikaanse Republikeinen last van hebben speelt bij de Conservatives net zo.
Twee cadeautjes die kostbaar uitpakten
Elke leider van de Conservative Party heeft daardoor de ondankbare taak deze verschillende bloedgroepen bijeen te houden en ze af en toe cadeautjes te geven. Twee van die cadeautjes zouden prime minister David Cameron uiteindelijk fataal worden.
In de aanloop naar de verkiezingen van 2010 beloofde hij dat hij de Tories uit de European People’s Party zou halen en een nieuwe eurosceptische Europese partij te vormen. De EPP is de grootste partij in het Europees Parlement en destijds – dankzij partijen als CDA, CDU, UMP– ook de partij van onder meer Balkenende, Merkel en Sarkozy. Door zijn partij uit de EPP te halen verliest Cameron zijn directe lijntjes en ‘zachte invloed’ in het Brusselse.
Het tweede cadeautje aan de eurosceptische groep in z’n partij is bekend. In de aanloop naar de verkiezingen van 2015 - en met de vrees stemmen te verliezen aan de UK Independence Party - belooft hij, als de Conservative Party een meerderheid haalt, een referendum over het EU-lidmaatschap uit te schrijven. Nu zat hij op dat moment in een (voor de Britten uitzonderlijke) coalitieregering en was een conservatieve absolute meerderheid niet waarschijnlijk. Het was een makkelijk gebaar met een betrekkelijk klein risico. Onverwacht wint hij een nipte absolute meerderheid en plots is het referendum politiek onvermijdelijk. Een referendum wat de onvrede allesbehalve zal oplossen.
