Column 'London Calling': Brexit is geen echtscheiding

Bij een echtscheiding is er doorgaans sprake van twee min of meer gelijke partijen die hun boedel, verantwoordelijkheden en vooral hun levens van elkaar scheiden. Eén partij moet misschien op zoek naar een ander huis, de andere partij zal misschien de kinderen niet meer dagelijks zien, voor beiden is het een vrij aangrijpende gebeurtenis die veel overhoop haalt.

Het VK dat de EU verlaat is geen echtscheiding tussen twee min of meer gelijke partijen. Het is eerder te vergelijken met 28 mensen die samen in een huis wonen en waar één bewoner besluit het huis te verlaten. Voor de overgebleven 27 betekent het dat de financiële verdeling en het afwasschema opnieuw moeten worden uitgewerkt. Degene die vertrekt zal een nieuw –waarschijnlijk kleiner– huis moeten zoeken, niet meer sommige kosten over 28 kunnen verdelen en veel nieuw moeten aanschaffen. De gene die vertrekt merkt daar veel meer van, het effect is volstrekt asymmetrisch.

Diezelfde asymmetrie is terug te zien in het hele Brexit proces, alleen niet in het hoofd van veel Britten. Een hoop van de bravoure en misrekening in de aanloop naar het referendum, en de eerste twee jaar erna gedurende de dramatische uittredings “onderhandelingen”, is terug te voeren op een gebrek aan kennis over de EU en misvatting over de verhouding tussen EU en VK. Veel Britten zagen de EU niet als een samenwerkingsverband waar ze met 27 andere leden samen dingen regelen. Ze zagen de EU als een soort buitenlandse mogendheid. Eentje die bovendien min of meer gelijkwaardig was aan het VK. Slechts langzaam, en rijkelijk laat, begint bij een aantal politici de asymmetrie door te dringen.

Neem nu logistiek. Veel Britse havens zijn niet gewend schepen van buiten de EU te ontvangen, voor een haven als Rotterdam is het al decennia de voornaamste taak. Een haven als Dover zal ineens douane formaliteiten voor álle vracht gaan zien, Rotterdam een toename van een paar procent. Hoek van Holland (niet een haven die vrachtverkeer met buiten de EU gewend was) wordt nu opgenomen in het douanesysteem van de Rotterdamse haven waar niet-EU vracht in moet worden geregistreerd. Zo kunnen de ferrybedrijven vracht van en naar het VK gaan registeren. Verwacht maar niet dat een haven als Harwich zich zo makkelijk kan aanpassen.

Ook in de politiek en ambtenarij is er sprake van een flinke asymmetrie. De EU27 kunnen zich openlijk voorbereiden, douanepersoneel aannemen, parkeerterreinen uitbreiden, procedures opstellen, advies uitsturen, afstemmen met andere EU landen etc. De Britten kunnen dat niet makkelijk zonder door Brexiters beschuldigd te worden van “Project Fear”, het angst aanjagen om Brexit in een kwaad daglicht te stellen.

Veel bedrijven, zowel in het VK als in de EU27, die door heel Europa zaken doen krijgen ook met deze asymmetrie te maken. Een bedrijf in de EU27 ziet handel met één land moeilijker worden, een bedrijf in het VK ziet dat met 27 landen, en via EU handelsverdragen, nog met zo’n 40 derde landen. Voor een Brits bedrijf krimpt de thuismarkt ineens van 510 miljoen naar 65 miljoen mensen. Voor een bedrijf in de EU27 van 510 miljoen naar 445 miljoen.

Zeker als de regels gaan divergeren zullen Britse bedrijven hard getroffen worden. Als zij exporteren naar EU landen zullen zij aan zowel Britse als EU regels moeten voldoen. Bedrijven in de EU27 kunnen een afweging maken of de Britse markt nog wel de moeite waard is door extra regeldruk, hun Britse concurrenten hebben die luxe amper. Het VK exporteert voor zo’n 13% van BNP naar de EU27, andersom is het maar 4%. Het is deze asymmetrie die het VK nu opbreekt.