Dé oplossing voor de Brexit-splijtzwam?

Afgelopen weekend was ik in Brussel bij Europe Talks, een poging om mensen uit hun filterbubbel te halen door bewust mensen met tegenovergestelde meningen samen te brengen. Het concept begon in Duitsland twee jaar geleden, als idee van de krant Zeit Online in de aanloop naar de landelijke verkiezingen, en is sindsdien ook gehouden in onder meer Italië en Finland.

Na een paar nationale successen besloten de organisatoren de gok te wagen het naar Europees niveau te tillen. Wat een klus. Ruim 16.000 mensen uit 33 landen kregen vragen voorgelegd zoals hoe zij vinden dat de relatie met Rusland zou moeten zijn, of ze hun nationaal paspoort in zouden ruilen voor een Europees paspoort en of Europa teveel immigranten heeft. Voer voor meningsverschillen (Rusland bleek het meest voorkomende punt van verschil). Op basis hiervan werden mensen met tegenovergestelde meningen aan elkaar gekoppeld om elkaar te spreken (of zelfs te bezoeken) en een onderwerp vanuit een ander oogpunt te leren zien.

Direct kreeg ik het gevoel dat het Verenigd Koninkrijk bij uitstek een kandidaat is voor een nationale versie om te helpen met de Brexit-splijtzwam. Als het land morgen zou besluiten toch in de EU te blijven dan zou het al snel uit het nieuws in de rest van Europa verdwijnen. Het bedrijfsleven neemt de schade op van verloren reputatie en gemiste inkomsten, maar gaat redelijk snel over tot de orde van de dag. Het heeft al genoeg tijd en geld gekost.

Geen snelle uitweg

Voor de Britse samenleving is er geen snelle uitweg. In iedere situatie, van keihard uit de EU denderen tot helemaal geen Brexit, zal het nog zeker een decennium dooretteren. Het land is gespleten, mensen binnen families zijn tegen elkaar opgezet, vertrouwen in personen en instituties geschaad, eeuwenoude processen vernield.

Gepensioneerden die zelf hebben geprofiteerd van de mogelijkheid na hun pensioen in Spanje te wonen hebben het hun eigen (klein)kinderen afgenomen. Mensen wiens Joodse ouders in de jaren dertig Nazi-Duitsland zijn ontvlucht maken nu gebruik van hun recht een Duits paspoort aan te vragen om hun EU-burgerschap te kunnen behouden. Stel je het drama binnen dat soort families voor.

En dan de politieke dimensie. De Conservative Party, opgericht in 1830 maar met nog veel oudere wortels, staat op het punt van instorten. Labour wedt op twee paarden en lijkt beide te verliezen. Miljoenen mensen willen op Nigel Farage stemmen die weigert z’n verkiezingsprogramma bekend te maken voordat de stembus sluit.

Iedereen ontevreden

Elke realistische vorm van Brexit zal door naar schatting een kwart van de kiezers als verraad worden gezien omdat het niet voldoet aan de fantasieën van drie jaar geleden. De meest populaire uitweg uit de crisis krijgt misschien steun van 30% van de bevolking zodat 70% ontevreden zal zijn. Een uiteindelijk resultaat met maar 10% steun is waarschijnlijker. Er is weinig zeker behalve dat vrijwel iedereen ontevreden zal zijn, helemaal als blijkt dat een Brexit de oorzaken van de Brexit-stem niet weg neemt.

In een klimaat waar het midden leegloopt richting de extremen is het sluiten van een compromis vrijwel onmogelijk. Er wordt veel gesproken over de noodzaak tot een compromis maar in de praktijk bedoelen de meesten daarmee dat de ander hén tegemoet moet komen, niet dat ze zelf water bij de wijn doen.

Wat dit land nodig heeft is een proces om mensen te laten zien dat er ook veel zaken zijn waar ze het wél over eens zijn. Dat er ervaringen en achtergronden zijn die je niet deelt waardoor mensen tot andere inzichten komen. Een volwassen discussie in plaats van naar elkaar schreeuwen van achter de barricaden.