Column 'London Calling': Het einde van de eerste Brexit-akte?

Zo ver onderweg zijn we eigenlijk nog helemaal niet. Voorlopig is het eigenlijk niet meer dan een uitstel van een mogelijke executie. Het hele Brexit-proces bestaat uit twee aktes, en dit is pas de eerste. Eerst het uittredingsproces, daarna pas het vaststellen van de toekomstige relatie.

Het toetreden tot de EU loopt volgens een vastgesteld proces, waaronder het voldoen aan een hele reeks eisen die vooraf vastliggen en waar niet over onderhandeld kan worden. De lidstaten hebben de eisen samen vastgesteld en ieder aspirantlid zal aan dezelfde eisen moeten voldoen als de bestaande leden. Doorloopt een kandidaat-lid het hele proces, dan heeft de EU een nieuw lid.

Het uittredingsproces toont veel overeenkomsten met het toetredingsproces. Er is een bepaalde volgorde en daarin moeten alle zaken met betrekking tot het afscheiden -waaronder het verrekenen van openstaande rekeningen- afgewerkt worden en zwart op wit op papier gezet. Doorloopt de vertrekkende lidstaat dit proces dan is het daarna een niet-lid, een ‘derde land’. Pas nadat de vertrekkende lidstaat een derde land is geworden kan er serieus over een toekomstige relatie onderhandeld worden. En daar zijn de Britten nog niet.

De ‘deal’ waar nu over gesproken wordt, beslaat onder meer 585 pagina’s met details over de uittreding en zal uiteindelijk de status van internationaal verdrag hebben. Daar is straks vrijwel niet aan te tornen en biedt dus wat houvast voor iedereen, van burger tot politicus en van ambtenaar tot ondernemer.

Het nadeel van het uittredingsdocument is dat het vooral terugkijkt en lopende zaken afhandelt. Een veel kleinere component van de deal is de politieke verklaring over de toekomstige relatie. Het is tekenend dat die met zeven pagina’s maar een fractie beslaat. Bovendien is het weinig meer dan een intentieverklaring met wat algemeenheden. Weinig detail of zekerheid.

Als deze deal er doorkomt, en dat is nog maar de vraag, dan betekent het eigenlijk voornamelijk uitstel van executie. Het land zal dan niet op 29 maart 2019 over de rand van de afgrond gaan omdat tijdens de transitiefase tot en met december 2020 de meeste zaken niet veranderen. Maar, als de onderhandelingen over de toekomst net zo moeilijk gaan als die over de uitreding, staan we eind 2020 misschien weer aan de rand van de afgrond of zijn er hoogoplopende ruzies over een verlenging van de transitiefase.

Een moment om in de gaten te houden is nu midden december. Als er op die ‘laatste kans EU-top’ nog steeds geen handtekeningen zijn gezet dan wordt het risico op ‘No Deal’ onaanvaardbaar hoog en wordt het tijd de noodplannen van stal te halen. De Britse overheid heeft zelfs twee weken eerder, 1 December, als datum gekozen waarop hun noodplannen in werking treden.

Voor een Nederlands bedrijf betekent zo’n No Deal-noodplan bijvoorbeeld dat het zich moet voorbereiden op het verlies van Britse klanten of leveranciers. Helaas verschilt de ernst en de onzekerheid per sector, zowel van No Deal als Brexit als geheel. De financiële sector wordt hard getroffen, maar die weet ook al bijna twee jaar dat ze ‘financial passporting’ kwijt raken. Een harde klap, maar dus ook veel tijd om voor te bereiden. Bij de voedsel- en visserijsector weten ze waarschijnlijk pas over jaren waar ze echt aan toe zijn.

Als het uittredingsverdrag uiteindelijk op tijd getekend is, dan is het tijd om even rustig adem te halen. Het zal waarschijnlijk wel maar van korte duur zijn, tegen 2020 verwacht ik de chaos weer terug.