Lennard van Otterloo: 'Schaarste in beroepsgroepen was eerst bangmakerij, maar nu ineens een bewuste keuze'

Het is hier op Brexit-eiland zo’n maand waarin economische theorie weer eens getoetst wordt aan een levensecht experiment in het bedrijfsleven: wat gebeurt er als je een schaarste creëert in bepaalde beroepsgroepen?

In eerste instantie zou je zeggen dat import van goedkope arbeidskrachten de lonen laag houdt. Als die er niet zijn dan gaan de lonen omhoog totdat die banen gevuld zijn. Wetenschappers (professionele theorie-economen) schrijven eigenlijk al decennia dat die verbanden tussen immigratie en het drukken van lonen in de praktijk veel kleiner zijn dan ze in eerste instantie lijken.

Zomaar even de salarissen verhogen heeft maar zeer beperkt invloed

De praktijk is niet zo simpel. Ondernemers (amateur praktijk-economen), weten dit vaak al omdat ze hebben gemerkt dat werkomgeving, bedrijfscultuur of secundaire arbeidsvoorwaarden als flexibiliteit vaak een grote rol spelen in het aantrekken (of houden) van personeel.

Het Britse probleem met het tekort aan vrachtwagenchauffeurs is zo’n geval waar salaris maar een klein deel van de oplossing kan zijn. En zomaar even de salarissen verhogen, zoals nu voor vrachtwagenchauffeurs gebeurt, heeft maar zeer beperkt invloed. Er zijn teveel andere factoren die niet worden opgelost.

Je behaalt bijvoorbeeld niet zomaar even een groot rijbewijs, dus het zijn voorlopig vooral bestaande chauffeurs die weggekaapt worden met een hoger salaris. Bovendien, aan het rijden met tanks vol brandstof worden nog strengere eisen gesteld dus alleen een groot rijbewijs is niet genoeg.

Chauffeurs rijden liever in Nederland of Ierland dan in het Verenigd Koninkrijk

En er is meer dan alleen geld. Sommige mensen willen voor geen geld op een vrachtwagen zitten als dat betekent dat ze dagenlang hun jonge familie niet zien. Daar bovenop komt de werkomgeving. Bij chauffeurs is het Verenigd Koninkrijk berucht om z’n slechte parkeerplaatsen, douches en restaurants. Een Poolse chauffeur zei in de media liever in Nederland of Ierland te rijden dan in het VK: betere voorzieningen, meer waardering en bovendien als vrije EU-burger in plaats van een tweederangsburger op een tijdelijk visum.

Het plan om 5000 visa te geven aan buitenlandse vrachtwagenbestuurders is daarom nog niet erg succesvol. Er is in de media onduidelijkheid over of het nou 27 of 127 chauffeurs waren die 'ja' hebben gezegd. In beide gevallen bij lange na niet genoeg om 100.000 vacatures te vullen.

Een nieuwe crisis, een nieuw geluid

Lege schappen in de winkels, lege benzinetanks in de auto’s; dat de Brexit nu mensen direct begint te raken is steeds moeilijker te ontkennen. Het is duidelijk dat een aantal mensen zich daar zorgen over begint te maken, dus er moet een nieuw verhaal komen.

De Britse regering en hun ‘outriders’ (de columnisten, journalisten en commentatoren die de regering welgezind zijn) hebben nu een nieuwe insteek. Deze problemen (die vroeger als bangmakerij werden afgeschilderd en later als ongerelateerd aan de Brexit) zijn nu ineens een bewuste keuze om van het VK een “high skill, high wages” economie te maken. We moeten er even doorheen. De lonen moeten omhoog, de banen hoogwaardiger.

Het is moeilijk om dit als iets anders te zien dan doorzichtige flauwekul.

Als ze zich zo’n zorgen maakten over het gebrek aan ’skills’, dan hadden ze investeren in het beroepsonderwijs wel serieus genomen, er is een reden dat hele beroepsgroepen, van slager tot stukadoors, uit andere delen van Europa komen.

Als ze zich zorgen maakten om lage lonen was er wel gesleuteld aan het minimumloon. Dan had eindelijk iemand eens stilgestaan bij waarom 40 procent van de mensen met een uitkering gewoon een baan heeft en ‘Universal Credit’ nodig heeft om boven de armoedegrens te komen. Gesubsidieerde arbeid via de achterdeur.

Als ze zich zorgen maakten over inkomens dan was de grens voor terugbetaling van de studieschuld niet net verlaagd, zodat veel mensen aan het begin van hun carrière straks juist minder te besteden hebben.

De regering lijkt niet in staat de juiste conclusies te trekken uit de uitkomst

Een zelfverkozen economisch isolement. Het is een interessant experiment, zeker nu we na het voorzichtige coronaherstel verschillende landen in Europa weer kunnen gaan vergelijken. Helaas gaat het wel om echte mensen, met echte banen. En een regering die niet in staat lijkt te zijn de juiste conclusies te trekken uit de uitkomst. Dit land kon absoluut een schop onder de kont gebruiken maar op deze manier gaan we van de regen in de drup.