Welke fases krijgen we nog in dit eindeloze Brexit-proces?

Ik werd iets optimistischer toen Johnson aankondigde persoonlijk naar Brussel te gaan om de vastzittende onderhandelingen vlot te trekken. Dat is geen garantie voor een deal, maar zonder face-to-face contact was er wel garantie voor No Deal.

Boris Johnson gelooft in de 19e eeuwse Great Man Theory van de geschiedenis. Een theorie waarin de meesten van ons onbeduidende poppetjes zijn, maar er af en toe iemand (in de theorie altijd een individu, nooit een team) opstaat met bijzondere persoonlijke eigenschappen die het verloop van de geschiedenis beduidend verandert. Johnson wil zelf ook graag zo iemand zijn. En grote namen in de geschiedenis behalen hun historisch resultaat niet in een Zoom-gesprek.

Pessimistische fase

Over een paar weken kijken we terug en weet iedereen ineens precies waarom het niet anders kon lopen dan het liep. Nu weten we bijzonder weinig. Het speculeren wordt een stuk moeilijker doordat pessimisme bij het proces hoort.

Ten eerste zal Johnson de uitkomst met grote moeite kunnen verkopen aan een deel van het thuisfront, er zal altijd een deel fors ontevreden zijn. Tegen de verwachtingen in, en door persoonlijk ingrijpen, alsnog een deal binnenslepen kan de buit aantrekkelijker doen lijken. Johnson denkt aan zijn plekje in de geschiedenisboeken.

Ten tweede, het meeste pessimisme wat je hoort van beide kanten (de Europese Commissie kondigde gisteren nog een reeks No Deal-maatregelen aan) is niet gericht aan ons als hulpeloze omstanders maar aan de overkant van de onderhandelingstafel om een beetje druk te zetten.

De ‘of toch’-fase

Dat de Britten druk zetten suggereert dat ze niet enkel voor de show nog in Brussel zijn. Als No Deal stiekem het doel was, hadden ze het gewoon kunnen uitzitten en verklaren dat ze het hebben geprobeerd, maar...

Of willen de Britten toch een No Deal en is het allemaal een spel? Het probleem is dat geen van beide kampen als eerste wil opstappen. Ze willen allebei de ander de schuld kunnen geven van het falen.

Wat weten we wel?

Maar wat weten we dan wel? We weten dat de deal op tafel een vrij ‘dunne’ deal zal zijn. Aan de grens betekent het een verschil tussen wel of niet invoertarieven heffen, maar alle andere nieuwe douaneformaliteiten, inspecties en certificaten gelden vanaf 1 januari met of zonder deal. Ook met een deal staat de Britse grens straks vast.

We weten dat de dienstensector, veel groter dan de goederensector, amper aan bod komt in deze deal en sowieso hard getroffen gaat worden. Door gebrek aan afspraken én door gebrek aan duidelijkheid. We weten dat, terecht, sectoren zich zorgen maken dat ze onbewust in overtreding zullen zijn en dat de mate van handhaving een kwestie van afwachten is. We weten ook dat er straks onverwachte gevolgen zullen zijn, alleen weten we nog niet waar.

Een nieuwe onderhandelfase

Met of zonder deal dit jaar, komen er volgend jaar sowieso meer onderhandelingen. Als die op het fundament van de huidige deal staan zal dat gemakkelijker zijn, maar er gaat hoe dan ook worden onderhandeld.

En ook die fase zal weer worden ingeruild voor een langere-termijnfase. Eentje waarin ik verwacht dat er langzaam op bepaalde vlakken weer toenadering wordt gezocht als Britse politici door het verstrijken van de tijd iets meer speelruimte hebben. Uiteindelijk gaan we naar een soort relatie als tussen Zwitserland en de EU, dichtbij maar nooit zonder onderhandelingstafel ertussen.

Brexit is nooit voorbij, hij gaat hooguit een volgende fase in.