482 rechtszaken: ondernemers zonder overheidssteun klagen het rijk aan

Hij schreef brieven naar het UWV, naar Wopke Hoekstra en zelfs premier Rutte kreeg er een, schrijft de Volkskrant. Of ze hem alsjeblieft konden helpen? Polat Kalem en zijn vrouw Cigdem hadden in februari net feestelijk de deuren van hun Turkse restaurant Mila geopend, een maand voordat ze die vanwege corona weer moesten sluiten. Wat begon als een droom, kreeg alle schijn van een nachtmerrie. Dus toen de ondernemer geen post terugkreeg uit Den Haag, sleepte hij de overheid voor de rechter.

Die ziet binnenkort ook Marijn van Dijke voor zich verschijnen. De Bredase ondernemer worstelt al een paar maanden met de bureaucratie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO). Doordat die geld uitkeert op basis van de verkeerde branchecode krijgt hij niet 34 procent van zijn vaste lasten vergoed, maar 4 procent. Een verschil van 30.000 euro per kwartaal. ,,Als ik bel, reageert iedereen vol begrip", zegt Van Dijke. ,,Maar de computer zegt steeds nee." En van begrip alleen kan Van Dijke de rekeningen niet betalen.

Kalem en Van Dijke staan niet alleen: sinds het uitbreken van de coronacrisis zijn er 482 rechtszaken gevoerd over de steunmaatregelen. Dat blijkt uit cijfers die de Volkskrant opvroeg bij de Raad voor de rechtspraak en het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb). Het gaat dan onder meer om ondernemers die zeggen niet of onvoldoende in aanmerking te komen voor coronasteun, zoals de loonsubsidie (NOW) of de eenmalige tegemoetkoming van 4.000 euro (TOGS).

Ondernemers vallen nog altijd tussen wal en schip

En dat terwijl het kabinet diep in de buidel tast om de economie te stutten. Het trok de afgelopen maanden miljarden uit om noodlijdende ondernemers te hulp te schieten en deed daar onlangs een ‘schepje’ van 7,6 miljard bovenop, waardoor de rekening oploopt tot 61 miljard. Het kon niet voorkomen dat er nog altijd ondernemers tussen wal en schip vallen. Tijdens het Kamerdebat over de uitbreiding van het steunpakket vorige week, kwamen ze allemaal voorbij: zzp-ondernemers, kalverboeren, kappers, rijschoolhouders, schoonheidsspecialisten.

Het kabinet kreeg 38 moties voor de kiezen om voor die groepen een oplossing te bieden. De verantwoordelijke ministers beloofden ernaar te kijken. ‘Maar’, zo stelde staatssecretaris Bas van ’t Wout, ‘ik wil niet dat hier het beeld hangt als zou dit kabinet een beetje schraalhans keukenmeester zijn in deze tijd.’

Redelijk zijn naar wat de overheid nog kan

De overheid heeft een morele verantwoordelijkheid alle ondernemers te ondersteunen, zegt hoogleraar economie en ethiek Johan Graafland van de Universiteit Tilburg. ,,Ze zijn gedwongen hun zaak te sluiten om een publiek goed te beschermen, de volksgezondheid, dus is het logisch dat zij met publieke middelen worden gecompenseerd voor de kosten." ,,Maar", voegt hij daaraan toe, ,,ik denk wel dat je redelijk moet zijn naar wat de overheid nog kán."

Daar wringt volgens het kabinet de schoen. Het UWV, RVO en gemeenten raken steeds verder in de knel bij de uitvoering. ,,De computers staan gewoon te roken", aldus Koolmees. Precies om dat te voorkomen werden de regelingen bij aanvang zo generiek mogelijk gehouden. ,,Als alle individuele gevallen op een weegschaaltje gewogen worden, is er te weinig tijd om de meerderheid te bedienen", zegt Graafland. ,,En dan is het goed te verdedigen dat het meerderheidsbelang boven dat van de individuele ondernemer wordt gesteld."

Bovendien bestaat er niet zoiets als recht op overheidssteun, zegt bestuurskundige Paul Frissen. ,,Sterker nog: volgens Europese regelgeving mag het helemaal niet." Toch begrijpt hij dat ondernemers een ‘extreem gevoel van onrecht ervaren’ als ze steun denken mis te lopen. ,,Want welke schade gecompenseerd wordt, is geen neutraal rekensommetje. Dick Benschop (van Schiphol, red.) komt net wat makkelijker binnen bij het Torentje dan de voorman van de horeca, laat staan die van de culturele sector of de kleine ondernemer."

Wie in stilte doorijvert, ziet de zak geld zomaar aan zich voorbijgaan

Het is een van de redenen dat veel brancheorganisaties al maanden van zich laten horen in de media: wie in stilte doorijvert, ziet de zak geld zomaar aan zich voorbijgaan. Volgens Frissen zou de discussie over de verdeling van de noodsteun meer dan nu moeten gaan over het landsbelang. ,,Dat vergt visie: gaat het om cultuur, sport of evenementen? De besluitvorming is tot dusverre weinig politiek geweest en kon vanwege de haast niet anders dan onzorgvuldig zijn", vindt hij.

Het lijkt hem dan ook een goed idee als het beleid wordt geëvalueerd met een parlementaire enquête. ,,Vanaf het begin is er op zeer grote schaal geld weggezet met procedures en systemen die in vredestijd tot grote ophef zouden leiden. Als na afloop wordt geëvalueerd, zal blijken dat het op allerlei juridische punten niet de schoonheidsprijs verdient." Tot die tijd is het volgens hem prima dat gedupeerde ondernemers zich beklagen bij de rechter. ,,Die is er om de belangen van de zwakken te beschermen."

Systeem met branchecodes is ondoorzichtig

Volgens ondernemer Van Dijke maakt hij een goede kans. In drie soortgelijke zaken oordeelde de economische rechtbank vorige maand dat het systeem met de branchecodes inderdaad ondoorzichtig is en de minister hier nogmaals naar moet kijken.

Minder geluk had restauranthouder Kalem. Vorige week kwam de hoogste bestuursrechter tot het oordeel dat hij terecht is uitgesloten van overheidssteun. ‘De NOW heeft niet als doel een alomvattende regeling te bieden om alle bedrijven te redden’, luidde het vonnis.

Rechtszaak aangespannen tegen Kalem

Wel kwam er goed nieuws vanuit Den Haag: vanaf begin mei kan hij een beroep doen op de nieuwe startersregeling. Al is het de vraag of zijn restaurant dan nog bestaat. De pensioenpotjes zijn aangesproken, de spaarpotten van de kinderen omgekeerd. Inmiddels heeft hij bovendien zélf een rechtszaak aan zijn broek hangen: van een werknemer wiens loon hij niet kon doorbetalen.