Personeel mag weer naar kantoor, maar gaan ze ook?

1 Hoeveel werktijd waar?

De één moet (nog) niet denken aan de grote terugkeer, de ander kan niet wachten tot hij zijn collega's weer ziet. Voor de circa 4,5 miljoen kantoormedewerkers is het goed om te weten: en masse terug naar kantoor gaat maandag én de komende weken echt nog niet gebeuren.

Het kabinet heeft het oude advies (werk thuis, tenzij het niet anders kan) vervangen door een nieuwe: wees maximaal de helft van je werktijd aanwezig op kantoor. Hoe lang dit zal zijn, is niet duidelijk. Een einddatum is niet geprikt.

2 Welke coronaregels hanteer je nog?

Gelden er bepaalde coronaregels op de werkvloer, zoals de plicht om een mondkapje te dragen?

Het kabinet stelt slechts één voorwaarde: er moet op kantoor 1,5 meter afstand gehouden houden. En verder moeten de werkgevers en werknemers het onderling maar afstemmen. Volgens de werkgeversvereniging AWVN gaat dat goed, maar voorzitter Piet Fortuin van vakbond CNV denkt daar anders over. Volgens hem is het voor veel werknemers onduidelijk wie wanneer naar kantoor kan komen. ,,Veel bedrijven hebben dat nog niet op orde. Dit vraagt om een actief beleid van leidinggevenden, om te voorkomen dat straks iedereen voor de deur staat."

De AWVN verwacht dat bedrijven het de komende tijd heel voorzichtig en rustig aan gaan opbouwen. ,,Het is niet zo dat nu de sluizen zijn opengegaan we maandag met z'n allen op hetzelfde moment in diezelfde treincoupé of met z'n allen in de auto weer naar kantoor gaan", zegt woordvoerder Jannes van der Velde.

Ook de FNV verwacht dat de terugkeer heel geleidelijk zal gaan. ,,De zomervakantie is sowieso een periode dat het minder druk is op kantoor", zegt woordvoerder José Kager. Volgens Van der Velde zou het niet verstandig zijn om allemaal tegelijkertijd te willen terugkeren. ,,Niemand zit te wachten op wederom draconische maatregelen."

3 Wat zijn de terugkeerplannen van je mensen?

Voorlopig laat de grote terugkeer dus op zich wachten, wat wordt het dan wel?

Werkgeversorganisatie AWVN vroeg haar leden naar hun terugkeerplannen. De definitieve resultaten van die enquête laten nog op zich wachten, maar de eerste uitkomsten wijzen op een mix van thuiswerken en kantoor. Grosso modo willen bedrijven hun personeel de ene helft van de werkweek thuis en de andere helft op kantoor hebben.

Vakbonden zien ook dat veel werknemers voorstander zijn van een mix. Hoe die uitpakt, is volgens werkgevers en werknemers afhankelijk van het soort bedrijf, de functie of de cultuur. ,,En die behoefte kan per afdeling, per team of per medewerker anders zijn", voegt CNV-voorzitter Piet Fortuin eraan toe.

4 Meer thuiswerken... is dat voor jou oké?

Werknemers willen meer thuis blijven werken, gaan werkgevers daarin mee?

De AWVN ziet veel smaken ontstaan: het ene bedrijf wil zijn mensen ruim de helft thuis laten werken, het andere bedrijf wenst medewerkers juist vaker op kantoor te zien. Verzekeraars en banken, it-bedrijven en telecom- bedrijven lopen voorop in meer tijd- en plaats- onafhankelijk werken. Ook in de industrie is daar echter meer ruimte voor gekomen.

,,Waar vroeger de opvatting was dat er geen onderscheid gemaakt moest worden tussen personeel op de productievloer en kantoorpersoneel, kunnen mensen die bijvoorbeeld administratief werk doen vaker thuiswerken. Dat is best een evolutie", vindt Van der Velde.

5 Andere kantoortijden, werktijden?

Gaan we straks ook weer op kantoortijden aan de slag of mogen we flexibeler werken?

Werkgeversbelangenclub AWVN denkt dat we niet meer zo massaal van negen tot vijf gaan werken. Helemaal verdwijnen zal het niet, maar hun idee is dat er meer spreiding komt. Uit een recent onderzoek van Okta, een leverancier van identiteitssoftware, bleek al dat dit de voorkeur heeft van veel jonge werknemers.

6 Maar als je werknemer niet wil?

Wat als een werknemer niet meer naar kantoor wil komen?

Die vraag leeft bij werkgevers, bij de AWVN kwamen veel vragen binnen of het mogelijk is om werknemers te verplichten naar kantoor te komen. Thuiswerken valt in ieder geval niet af te dwingen, zegt jurist Pascal Besselink van juridisch dienstverlener DAS. Er bestaat geen wettelijk recht op thuiswerken.

Werknemers kunnen wel op grond van de Wet flexibel werken een verzoek indienen om de arbeidsplaats te wijzigen, maar de baas kan het verzoek na overleg met de werknemer zonder enige motivering afwijzen. Wie weigert naar de kantoor te komen, kan het volgens Besselink lastig krijgen. ,,Dat kan niet zomaar, ook niet uit angst voor besmetting of omdat de afgelopen anderhalf jaar zo is gegaan."

Als je werkgever zorgt voor een veilige en gezonde werkplek - en ja, dat is zijn plicht - dan moet je als werknemer wel op kantoor komen. Kom je niet opdagen, dan is er sprake van werkweigering. Als de werkgever er een potje van maakt met naleving van hygiëneregels of het afstand houden, dan kan een werknemer thuiswerken wellicht afdwingen.

,,Maar dan nog is dat een hele lastige discussie", waarschuwt Besselink. Overigens kan een werkgever andersom ook bij werknemers afdwingen dat zij zich aan de hygiëne-, afstands- en overige regels houden.

7 Thuiswerkvergoeding betalen?

Is een werkgever verplicht om een thuiswerkvergoeding aan zijn personeel te betalen? Nee. Volgens de AWVN zijn er heel wat bedrijven die hun personeel niets betalen. Wel slinkt dat aantal de laatste tijd.

Uit onderzoek van XpertHR, uitgevoerd onder ruim tweehonderd hr-professionals, bleek eind vorig jaar dat één op de vijf organisaties medewerkers een thuiswerkvergoeding gaf. Dat aantal is inmiddels opgeklommen naar 46 procent, bijna de helft.

In de meeste gevallen wordt een bedrag tussen de 26 en 50 euro gegeven, ongeveer in lijn met de norm die het Nibud opstelde. Die kwam uit op 2 euro per dag aan extra kosten thuis, zoals stookkosten en koffie, die normaal het bedrijf betaalt.

8 Keert de reiskostenvergoeding terug?

Veel werkgevers hebben sinds de eerste lockdown in maart 2020 (een deel van) de reiskostenvergoeding geschrapt. Uitsluitend werkelijke reisdagen mogen van de fiscus belastingvrij worden vergoed. ,,Anders wordt het gezien als oneigenlijke beloning", zegt Van der Velde van de AWVN.

Vraag is of die vergoeding in zijn oude vorm terugkomt. De werkgevers hebben de overheid gevraagd om met het (deels) wegvallen van de reiskostenvergoeding de thuiswerkvergoeding fiscaal vriendelijk te maken. ,,Als de fiscus minder kwijt is aan de reiskosten vinden wij het niet zo gek om een uitruil te vragen."

9 Kun je straks vragen om een bewijs van vaccinatie?

Dat is dus uit echt uit den boze, zegt jurist Pascal Besselink van DAS. Als de werkgever erom vraagt, dan hoeft de werknemer daar niet op te antwoorden. De werknemer is vrij om het zijn baas wel of niet te vertellen dat hij gevaccineerd is, maar die informatie mag vervolgens onder geen beding worden geregistreerd. Zelfs niet als de werknemer daar toestemming voor geeft.

,,Wel of niet laten vaccineren is altijd een vrijwillige keuze", benadrukt Besselink. ,,Er bestaat geen wettelijke vaccinatieplicht waarop een werkgever een beroep kan doen. Iedereen in Nederland heeft recht op bescherming van de lichamelijke integriteit en daar hoort de keuzevrijheid voor een vaccinatie bij." Hij verwacht dan ook niet dat een dergelijke plicht vanuit de overheid opgelegd zal worden.

10 We kunnen dus niks doen om werknemers gevaccineerd te krijgen?

Een werkgever mag zijn werknemers wel vrágen om zich te laten vaccineren. Hij mag ze ook stimuleren met extra vakantiedagen of met een bonus verleiden. Volgens Besselink is er geen arbeidsrechtelijke bepaling die zich daartegen verzet. ,,Er mogen echter geen consequenties zijn voor werknemers die vaccinatie weigeren."

Het onderwerp van vaccinaties lijkt (nog) niet te spelen op de werkvloer: bij de FNV zijn amper klachten binnengekomen van mensen die zeggen door hun baas onder druk gezet te zijn om zich te laten vaccineren. ,,We hebben één of twee klachten gehad, dat is alles", zegt woordvoerder Kager.