Vijfdelige serie Ondernemen in coronatijd
Dit is na het interview met Ed Luthart (1) de tweede aflevering van een vijfdelige serie van De Ondernemer over de noodmaatregelen (2), de solvabiliteit van bedrijven ná de maandenlange ondersteuning in liquiditeit (3), de waarde van je bedrijf na corona (4) en de rol van de overheid en banken als onderdeel van de oplossing (5). In deze serie zijn we op zoek naar antwoorden en oplossingen van uitvoerders, experts en (non-bancaire) financiers.
Vier uur per dag zit Ed Luthart op kantoor, als de kapitein die weigert het schip te verlaten. Om uit te vogelen waar hij, zijn zoon Guus en vier personeelsleden recht op hebben. Elke dag, zeker dinsdagen, is het anders. Speelt de overheid paniekvoetbal? Zijn er nog alternatieven?
‘Geloven toch niet dat het lukt’
Ronald Kleverlaan is voorzitter van de Stichting MKB Financiering en schat in dat ‘veel aanvragen nog niet formeel het interne aanvraagproces zijn ingegaan en nog niet meetellen’. Andere ondernemers ‘geloven toch niet dat het lukt, treffen een gesloten loket of hun relatiemanager zorgt ervoor dat de aanvraag niet officieel wordt ingediend’.
'Onvoldoende capaciteit om ondernemers te helpen'
,,We krijgen ook veel signalen dat ondernemers heel lang moeten wachten of er helemaal niet doorheen komen, bijvoorbeeld omdat ze tot nu toe geen leningen nodig hadden en nog geen bankrelatie hebben. Banken doen hun best, maar hebben op dit moment onvoldoende capaciteit om alle ondernemers te helpen.” Er gaat nog heel veel afkomen op de banken als ‘onderdeel van de oplossing’.
Lees ook: Dit zijn de zes nieuwe belasting-maatregelen voor ondernemers en zzp'ers
Mondjesmaat bekend wat nodig (liquiditeit) en verstandig (solvabiliteit) is
Net als hun werknemers hebben ondernemers vooral behoefte aan duidelijkheid. Toch wordt slechts mondjesmaat bekend wat nodig (liquiditeit) en verstandig (solvabiliteit) is en experts blijven vooral regelgeving interpreteren. Joyce van Vliet bijvoorbeeld van belastingadvieskantoor Herreveld van Sprundel & Partners. Hun ‘trusted tax team’ had met Rotterdamse daadkracht al snel een overzicht van alle regelingen gemaakt.
'Niet duidelijk waar ondernemers terecht kunnen'
,,Dat overzicht was al snel niet meer actueel. De veranderingen of aanvullingen volgen elkaar snel op. Dit is uiteraard positief omdat in ieder geval wordt geprobeerd aan te sluiten bij de actuele behoeften van ondernemers, maar het schept ook onduidelijkheid en onzekerheid. Het is niet voor iedereen even duidelijk of ze recht hebben op een tegemoetkoming of een andere regeling. Bovendien is het niet altijd duidelijk waar ondernemers terecht kunnen voor het indienen van een aanvraag. Er staan checklists op de websites van de rijksoverheid en de KVK, maar gelet op de grote behoefte aan duidelijkheid mag het ietsje meer zijn.”
Foto:'s: Joyce van Vliet en Ronald Kleverlaan
Duidelijk is dat er geen blanco cheques worden vergeven, wél vele formulieren, zeker voor ‘nieuwe bankklanten’. Kleverlaan ziet daarom dat veel adviseurs zich nu specialiseren in die aanvraagprocedures. ,,Helaas kunnen niet alle ondernemers deze adviseurs betalen. Een mogelijke oplossing zou zijn daar vouchers voor uit te geven, als de overheid het grootste deel van de kosten betaalt.”
Lees ook: Overbruggingslening (COL) startups, scale-ups en innovatief mkb: dit zijn de criteria
Werkt het moreel appel?
Voortschrijdende inzichten en interpretaties horen bij spoedregelgeving, weet Van Vliet. ,,Neem de NOW, waarvan Luthart zich als DGA afvraagt of hij, zijn zoon Guus en vier personeelsleden er aanspraak op kunnen maken. Geeft de letterlijke tekst uitsluitsel en werkt de regeling dan zoals bedoeld? Werkt het moreel appel? Denk maar aan het publieke debat over bedrijven als Booking.com. Die hebben volgens de letter der regelgeving wellicht recht op tegemoetkoming in loonkosten. Maar kan het rekenen op het ‘draagvlak in de samenleving’ waar Rutte graag mee schermt?
Lees ook: Hans de Boer (VNO-NCW): 'Persconferentie-Rutte is na het kamerdebat ruimschoots goedgemaakt'
Fiscaal hamsteren
‘Fiscaal hamsteren’ noemt Van Vliet eufemistisch ‘niet wenselijk’. ,,Als je de verschuldigde belastingen kunt betalen, dan zou je niet om uitstel van betaling moeten verzoeken. Zo blijft er meer geld beschikbaar voor de groepen die het écht nodig hebben. Een belangrijke vraag is dan wel of de maatregelen nog beschikbaar zullen zijn als je die over een aantal maanden alsnog nodig zou blijken te hebben.“
Ik hou mijn hart vast voor de ondernemers die straks de achterstallige belasting moeten betalen. Hoe zal dat uitwerken?
Joyce van Vliet, belastingadviseur en partner bij Herreveld van Sprundel & Partners
Bijna een maand na de piek in de grafiek, gaat de blik steeds verder naar voren. Wie het watertrappelen met duur krediet nog volhoudt, wil aan wal. Daar is meer voor nodig dan de noodmaatregelen. Is door die maatregelen zelfs nóg meer nodig? Is er sprake van paniekvoetbal geweest, zoals Luthart oordeelt? Van Vliet vindt het vooral goed dat de overheid met ondersteuning in liquiditeit ‘de boel op gang houdt’.
Uitstel is geen afstel
,,De fiscale maatregelen zijn er vooral op gericht om de acute liquiditeitsproblemen van ondernemers te verlichten. De regeling voor het uitstel van belastingbetaling noem ik heel coulant. Iedere ondernemer die door de coronacrisis in de problemen is gekomen kan hierop een beroep doen, zonder dat daarbij (voor de eerste drie maanden uitstel) strenge eisen gelden. De vraag is wat je kan verwachten van de overheid nadat het uitstel verloopt. Feit is dat uitstel geen afstel is en dat de belasting ooit betaald zal moeten worden. Ik hou mijn hart vast voor de ondernemers die straks de achterstallige belasting moeten betalen. Hoe zal dat uitwerken?”
In bijvoorbeeld Zwitserland en Duitsland staan noodkredieten binnen enkele dagen op de rekening van de ondernemer.
Ronald Kleverlaan, voorzitter Stichting MKB Financiering
Uitbreiding verliesverrekening 2020
Voor veel ondernemers zullen de fiscale maatregelen niet toereikend zijn en de vraag is of de overheid nog meer kan doen. Van Vliet denkt daarbij aan ‘verdere uitbreiding van de verliesverrekening’. ,,Een verlies uit het jaar 2020 kan worden verrekend met de winst uit 2019 of de winsten van de zes toekomstige jaren. Wellicht is verruiming naar 2018 en zelfs 2017 wenselijk om het verlies uit 2020 direct te kunnen verrekenen. Inmiddels heeft de Tweede Kamer ook verzocht om een onderzoek naar de mogelijkheid om al in 2020 op grond van een geschatte winst- en verliesrekening over 2020 aangifte te laten doen en het verlies meteen te verrekenen met winst uit 2019. Dan hoef je niet te wachten tot 2021, als het wellicht te laat is.”
Lees ook: Jacco Vonhof (MKB-Nederland): 'TOGS, NOW, BMKBC, is het allemaal voldoende?
Dinsdag 21 april maakte Mark Rutte bekend dat de maatregelen blijven gelden tot 20 mei. Daar is veel steun voor, maar bij ondernemers zorgt het ook voor veel zorgen en frustratie, merkt Van Vliet. ,,Of het tijd is voor economisch ingrijpen is een balans vraagstuk tussen fysiek en economisch welzijn. Zeker is dat de coronacrisis verder gaat dan de zorg. Ook de economische schade wil je beperken. Welke mogelijkheden en scenario’s zijn daarvoor denkbaar, op korte en lange termijn?”
Impact Management Team
,,Voor een goed antwoord op die vraag noemt Kleverlaan het noodzakelijk dat ‘zo’n Impact Management Team (IMT) waar de kamer om vraagt, bestaat uit de oude én de nieuwe economie’. Met voldoende experts die de nieuwe technologieën en het huidige financiële landschap begrijpen.” Feit is dat de economische schade kan worden beperkt door een snellere implementatie van de maatregelen, zonder in paniekvoetbal te vervallen. Kleverlaan heeft overzicht over álle financieringsmogelijkheden en kijkt als directeur van het European Centre for Alternative Finance (Universiteit Utrecht) ook over de grens. In bijvoorbeeld Zwitserland en Duitsland staan noodkredieten binnen enkele dagen op de rekening van de ondernemer.
Lees hier de eerste aflevering van Ondernemen in coronatijd - 'Compensatie van omzetverlies zou veel eenvoudiger en sneller werken'
Lees ook: Hoogleraar financiële economie: 'Coronacrisis zal leiden tot meer welvaart en vernieuwing'
Hoe nu verder: 'ruimte creëren voor lokale, kleinschalige experimenten'
Peter van der Wel, futuroloog en econoom
Als we beter naar de toekomst zouden hebben gekeken, hadden we ons veel ellende (en geld) kunnen besparen. Dan hadden we anders met de dramatische situatie omgegaan. Dan was deze lockdown niet nodig geweest. Elke crisis legt allerlei mechanismes bloot. Wat willen we leren van corona?
Grote bureaucratische organisaties
Wie had andere reacties op deze crisis verwacht dan deze? Neem het onvermogen van banken en overheden om snel de noodmaatregelen uit te voeren. Dat kun je niet van ze vragen. Grote bureaucratische organisaties zijn niet in staat snel en wendbaar tot nieuw gedrag te komen. Dat noem ik de ‘Wet van de Amechtig Hijgende Instituties’, die reageren op de uitdagingen van de online wereld. We zagen het ook bij verschillende uitvoeringsorganisaties van de overheid: de ICT-projecten en toeslagen affaires bij de belastingdienst, bij de rijbewijzen uitgifte van het CBR, bij Prorail en de IND.
Spanningen in de samenleving
Stuk voor stuk organisaties die te duur werken, te traag zijn en niet ‘leveren’. Niet wat burgers, ouders, leerlingen, patiënten en consumenten van ze verwachten. Om misverstanden te voorkomen: dat geldt ook voor grote delen van het bedrijfsleven. Denk aan de winkelketens die recent in de problemen zijn gekomen, de media sector, het bankwezen en de luchtvaartsector. Alleen met veel steun vanuit de overheid kunnen deze nog het hoofd boven water houden. Dat ‘niet leveren’, levert spanningen op. Spanningen in de samenleving, onvrede bij de afnemers en ook financiële spanningen. Deze crisis legt die spanningen bloot.
Druk van buitenaf nodig
De oplossing? We weten dat instituties nooit uit zichzelf veranderen. Daarvoor is druk nodig van buitenaf, veel druk. Die druk was al geruime tijd zichtbaar, voor wie het wilde zien. Nu, door deze crisis, zwelt die druk vanuit de politiek en de publieke opinie aan en kan niemand zijn ogen er nog voor sluiten.
Lokale, kleinschalige experimenten
Daarin schuilt de 'ommekeer' in deze crisis: creëer nu ook ruimte voor experimenten met nieuwe vormen. Nieuwe technologieën die we nu nodig hebben in onze financiële sector en in onze financiële arrangementen en nieuwe vormen in de uitvoeringsorganen van de overheid. Laten wij deze kans benutten. Niet alles dicht regelen van bovenaf en dat meteen over het hele land uitrollen; wel lokale, kleinschalige experimenten mogelijk maken. De ervaring uit eerdere crises leert dat die nieuwe vormen al bestaan. Misschien ergens in het buitenland, misschien ergens bij een start-up, misschien ergens op een zolderkamer.
De kunst is anders te leren kijken en de kansen te zien. Voor een volgende crisis zich aandient.
