Hoogleraar Eijffinger: 'Het zou terecht zijn als de overheid ingrijpt, maar prijzenwet verkeerde instrument'

Eijffinger ziet vooral praktische en technische bezwaren bij de prijzenwet. ,,Om een maximum te kunnen vaststellen moet je heel veel van een product weten. Wat is bijvoorbeeld de basisprijs van een product? Maar ook in de uitvoering voorzie ik problemen. Wie gaat de wet handhaven? Gaan we weer boa's inzetten? Bij de FNV geloven ze nog altijd dat je een verandering van gedrag kunt afdwingen met wetten.”

Exorbitante winsten van bedrijven zijn niet meer uit te leggen

Principieel tegenstander is de emeritus hoogleraar aan de Tilburg University niet. ,,Het zou terecht zijn als de overheid ingrijpt. De huidige prijsstijgingen zijn niet uit te leggen. Bedrijven als Shell maken miljarden extra winst, terwijl burgers in acute financiële problemen raken. Er wordt gesproken dat er bijzondere omstandigheden aan de huidige prijsstijgingen ten grondslag liggen, zoals de oorlog in Oekraïne, maar het mag niet zo zijn dat bedrijven dat gebruiken om te profiteren. Het zijn mooie praatjes. Bestuurders van die bedrijven krijgen mooie bonussen, maar durven hun gezicht niet meer te laten zien. Terecht, want het is gewoon niet meer uit te leggen aan de burger.”

Beperking inflatie via belastingverlagingen

Dat de prijzenwet volgens Eijffinger niet het meest geschikte instrument is, maakt de overheid niet noodzakelijkerwijs tandenloos. ,,In Duitsland en Frankrijk wordt op dit moment hard ingegrepen, waardoor bijvoorbeeld benzine aan de pomp daar soms wel 50 cent goedkoper is dan hier. Dat komt door staatsingrijpen. Met name de Franse president Macron treedt daar stevig in op. Hij heeft aan de ene kant door de belastingen verlaagt, aan de andere kant laat hij bedrijven een deel van de winst teruggeven. ”

In Nederland gebeurt nog te weinig, aldus de hoogleraar. Dat komt volgens hem vooral omdat de beleidsbepalers de inflatie onderschatten. ,,Nog maar een paar maanden geleden noemde Peter Hein van Mulligen van het CBS de inflatie een eenmalig statistisch effect dat uit de cijfers rolt. Inmiddels weten we wel beter. Een inflatie in de dubbele cijfers is van begin jaren '70. De beleidsbepalers van nu hebben dat niet meegemaakt.”

Hij voorziet problemen in de samenleving. Niet alleen de consumenten worden geraakt, maar via de consument ook de ondernemer. ,,Ik lees vandaag in de krant dat het Scheveningse strand leeg is. Ja, dank je de koekoek. Als je 50 euro voor een strandbed vraagt. Zij denken vast: 'er komen zo minder mensen, maar mijn omzet blijft gelijk'. Gewoon p maal q. Maar ondernemers moeten zich afvragen of hun bedrijf nog wel een functie vervult als er niet zo veel klanten op af komen, ondanks dat de cijfers voldoende zijn."

Nieuw Akkoord van Wassenaar

Eijffinger is somber gestemd. Toch ziet hij een weg uit het moeras. ,,We moeten als sectoren over onze schaduw durven springen om te doen wat goed is voor het algemeen belang. Banken, ondernemers en bonden moeten hun individuele belangen met elkaar uitruilen ten bate van het maatschappelijke belang. Of het nu gaat om prijsstijgingen in de horeca of loonstijgingen: het kan allemaal werken als een vliegwiel, waardoor de prijzen nog verder omhoog gaan.”

De oplossing zit in overleg. ,,In de tijd van Kok keken de maatschappelijke partners ook verder dan hun neus lang is. Dat resulteerde in het Poldermodel, dat nu een negatieve bijklank heeft. Onterecht, mijns inziens. Toen was het Akkoord van Wassenaar een grote stap vooruit. Nu, ik denk dat de beleidsmakers maar weer eens naar Wassenaar moeten. We hebben behoefte aan een nieuw Akkoord."