‘Made in Holland’ vs ‘In elkaar geschroefd in Holland’

Toen in 2021 het mammoetschip Ever Given een paar dagen dwars lag over het Suezkanaal en eigenhandig de global supply chain stillegde, werd plots pijnlijk duidelijk voor een groter publiek waar economische experts al jarenlang voor waarschuwden: misschien was het geen geweldig idee om onszelf volledig afhankelijk te maken van lagelonenlandenproductie.

Mooi, zo’n fabriek in China, maar als er één kaartje wordt weggetrokken uit het kaartenhuis stort de boel in. Dat kan over logistiek gaan, maar bijvoorbeeld ook over mensenrechten, zoals Apple onlangs merkte toen Chinese arbeiders in hun fabrieken plotseling, volledig terecht, allerlei rechten begonnen op te eisen.

Productie terugbrengen naar Europa klinkt goed maar is moeilijk. Veel kennis is simpelweg verdwenen en de infrastructuur voor productie is gemarginaliseerd. Wij maken zelf fietsen in Amsterdam en een snelle Google-zoekopdracht leert mij dat er in de vorige eeuw tientallen legendarische framebouwers waren op fietsafstand: RIH, Peka, Locomotief, Spirit, Magneet. Allemaal weg. Mokumono en andere bedrijven, ik noem bijvoorbeeld Dutchtub en Tonane, proberen dit met wisselend succes terug te brengen, maar dat is een moeizaam en langdurig proces.

Innovatie door productie in Nederland

Omdat we concurreren tegen lage lonen, worden we hier in de polder gedwongen te innoveren. Bedrijven als VanMoof, maar ook ‘oerhollandsche’ merken als Gazelle en Batavus laten al hun frames in Taiwan bouwen, waar de gemiddelde fabrieksarbeider een schamele 16.000 euro per jaar verdient en waar de kolencentrales ongereguleerd ronken om de boel draaiende te houden. Daar kunnen, en willen we, niet 1 op 1 mee concurreren. Vandaar dat we nieuwe methodes hebben ontwikkeld waarmee we, middels automatisering, in Nederland frames kunnen maken die hier tegenop kunnen. Scheelt ook weer een vies bootreisje.

Wij moeten ons dus in bochten wringen om een level playing field te creëren - maar omdat veel merken ambigu zijn over de herkomst van hun producten merken wij steeds vaker dat het voor veel mensen volledig onduidelijk is waar hun spullen vandaan komen. Zo kan het gebeuren dat een fietsproducent die zijn gehele fiets in Azië laat produceren en de boel in Nederland in elkaar schroeft, claimt dat deze ‘made in Holland’ is.

Assembled in Holland

Het feit dat veel fietsmerken hun assemblage-locatie liefkozend hun ‘fabriek’ noemen, is onderdeel van deze strategie. Het woord fabriek roept beelden op van gloeiende frames die uit staalovens worden getoverd, maar de werkelijkheid is dat alles grotendeels kant en klaar wordt aangeleverd van over heel de wereld en alleen nog even in elkaar moet worden gezet.

Dit probleem zal later deels worden opgelost door de CO2-heffing op vieze import - ook wel bekend als het Carbon Border Adjustment Mechanism. Deze regeling, onderdeel van de Europese Green Deal, belast precies dit soort import waardoor het minder aantrekkelijk wordt vies staal (en ook cement, kunstmest, ijzer, aluminium en stroom) te importeren.

Tot het zover is, zou het voor de makers die wél daadwerkelijk in Nederland produceren fijn zijn als er heldere regels komen rond een Made in Holland-keurmerk. De huidige situatie is verwarrend voor consumenten en doet geen recht aan de werkelijkheid.