Een goed verstopte deur op de tweede etage leidt ons naar het kantoordeel van boekhandel Donner. Sinds iets meer dan tien jaar huist in het monumentale voormalige ABN AMRO-pand aan de Coolsingel het - zeg maar gerust - Rotterdamse icoon. Na een roerige periode halverwege het vorige decennium (zie kader) gaat het erg goed met de in 1912 door Johannes Hendrikus Donner opgerichte boekhandel. De vijfkoppige directie, verantwoordelijk voor de succesvolle verrijzenis van Donner op de huidige locatie, staat nog steeds aan het hoofd van het bedrijf.
Sinds onze doorstart in 2014 krijgen we iedere dag open sollicitaties binnen
Leo van de Wetering
Iedere dag open sollicitaties bij boekhandel Donner
Maar, voor een hiërarchische werkstructuur moet je niet zijn aan die beroemde Coolsingel in het hart van het Rotterdamse winkelcentrum. Dat zegt Leo van de Wetering, een van de vijf directieleden (de andere vier zijn Suzanne Hammecher, Jan Lutjeboer, Marjan Schoonderwoerd en Eelco Zuidervaart). „We zijn een behoorlijk informeel bedrijf. De sfeer hebben we hier kunnen behouden. Sterker nog, die is uitgebreid. We zijn plat georganiseerd, eigenlijk vind je hier alleen maar boekverkopers’’, aldus de Rotterdammer.
Doorgaande op die goede sfeer: het bewijs daarvan zie je misschien wel terug op de uiterst loyale werkvloer van de winkel die twee verdiepingen telt. ,,Op twee mensen na die met pensioen zijn gegaan, zijn we niemand kwijtgeraakt. Sinds onze doorstart in 2014 krijgen we iedere dag open sollicitaties binnen’’, aldus Van de Wetering die aangeeft dat het vak van boekverkoper nog steeds populair is.
,,Het woord ‘boekverkoper’ brengt alles in het vak bij elkaar. Die persoon koopt de boeken in en verkoopt die boeken aan de consument. En dezelfde persoon doet de promotie voor de boeken. Daarnaast geeft de boekverkoper af en toe wat uit. Kortom, wat uniek aan de boekhandel is, is dat de verkoper zelf ook aan de knoppen van de inkoop zit. Het gevoel van verantwoordelijkheid is hier groot. Bij alle medewerkers.’’
De paradox van de ontlezing: is die er wel?
De doorstart van de boekhandel is volgens Van de Wetering een blessing in disguise geweest. „Als directie nemen we zelf alle beslissingen. Die hele korte, directe lijn is fantastisch. Daarnaast is er veel gebeurd de laatste tijd. Het lezerspubliek heeft zich enorm verjongt. Dat kan je een paradox noemen, want er zijn enorm veel ‘ontlezings-alarmisten’. Je kan die ontlezing niet ontkennen, maar tegelijkertijd is er wel een groot publiek bij gekomen. Een publiek dat via de achterdeur binnenkomt”, aldus de ondernemer die daarmee doelt op de vele jonge lezers die door TikTok en BoekTok geïnspireerd worden om meer te lezen. „De lezende, vaak Engelstalige, influencers hebben zeer veel invloed op jonge mensen. Dat merken we hier meer en meer. Tieners die veel Engelstalige romance-boeken kopen, maar ook vaker klassiekers oppakken.’’
Toen we hier begonnen hadden we het eerste jaar 500.000 bezoekers. In 2024 waren het er 1,1 miljoen
Leo van de Wetering
De invloed van de coronapandemie
Een andere boost gaf de coronapandemie aan het huidige verkoopsucces bij Donner. ,,Juist in die tijd werd sterk aangeraden om vooral lokaal te kopen. Je ziet dat veel mensen dat ook na corona nog veel doen’’, aldus Van de Wetering die vertelt dat Donner tegenwoordig zoveel meer is dan alleen een boekhandel. ,,Zie het als een ontmoetingsplaats.’’ Een steeds drukker bezochte ontmoetingsplaats met een jonger publiek. ,,Om je een getal te geven: toen we hier begonnen hadden we het eerste jaar 500.000 bezoekers. In 2024 waren het er 1,1 miljoen.’’
Door die aanloop is de Coolsingel weer een bruisende, drukke winkelstraat geworden. Iets waar het team achter de boekhandel trots op mag zijn. De uitdaging is er wel in de vorm van het monumentale pand zelf. Door de regulering en de relatief kleine ramen is marketing in de vorm van banners, buitenreclame en belettering ingewikkeld. Geen enorme etalages waarin de etaleurs los kunnen, maar een bescheiden presentatie. Gelukkig staat dat het succes van de winkel weinig in de weg.
Alleen maar torenhoge stapels met de bestsellers plaatsen is niet voldoende. Je moet de verbreding zoeken
Leo van de Wetering
Van K-pop tot cadeaus en van kunst tot koffie
Want loop naar binnen daar in het oude bankgebouw en je ziet veel meer dan de boeken, die toch echt zo’n negentig procent van de core business van Donner vormen. Op de tweede verdieping vind je er een Velvet-platenzaak waar vooral jonge meiden zich verdringen voor het nieuwste K-popalbum en een ander publiek aast op bakken vol vinyl of jazz-cd’s. Elders vind je er honderden cadeau- en kantoorartikelen, er zijn een restaurant, een antiquariaat en een kunstgalerie. Regelmatig duikt er ook een pop-upafdeling op.
Kers op de taart is een theater, het podium voor lezingen, boekpresentaties, muziekuitvoeringen en debatten. ,,Dan gaat het om zo’n 150 evenementen per jaar. Het is een gevarieerd programma dat alle boeken die we hier verkopen representeert. Van literaire programma’s met de grootste schrijvers tot beginnende auteurs en kleine, lokale projecten. Alles krijgt bij ons letterlijk een podium.’’
De grootste Nederlandse boekhandel met 4.000 vierkante meter aan verkoopoppervlak biedt vele mogelijkheden. Dat is een ding wat zeker is. Niet alleen voor de Rotterdammer, de Nederlander, maar ook steeds meer expats en toeristen. De havenstad wordt steeds populairder bij die laatste groep en dat merkt Van de Wetering. ,,Toeristen uit België, Duitsland en Spanje bijvoorbeeld. Die vinden hier vaak ook iets van hun gading. Ze kijken hier hun ogen uit.’’
Studie naar rol boekhandel in winkelgebied
Kennis- en innovatieplatform KVB Boekwerk publiceerde deze maand een grondige studie naar de rol van de boekhandel in het winkelgebied. Daaruit blijkt dat boekhandelaren als cultureel ondernemers, ondersteuners en verbinders een unieke rol spelen in het winkelgebied.
Voor winkeliersverenigingen zijn de vitaliteit en aantrekkelijkheid van het winkelgebied de voornaamste zorg. De geïnterviewde vertegenwoordigers van deze verenigingen zeggen hierin een belangrijke partner te vinden in boekhandelaren.
De aanwezigheid van een boekhandel draagt volgens hen bij aan de aantrekkingskracht van het winkelgebied. Ze omschrijven boekhandels als belevingswinkels, net als de bezoekers die in het consumentenonderzoek geïnterviewd zijn.
Niet alleen maar stapels met bestsellers
Er wordt regelmatig steen en been geklaagd over het lage aantal boeken dat in ons land wordt verkocht. Iets waar men bij Donner geen last van heeft. ,,Natuurlijk is de opwaartse lijn bij Nederlandstalige boeken bescheiden. Toch kunnen we niet klagen. Maar je moet er als ondernemer natuurlijk wel wat voor doen. Alleen maar torenhoge stapels met de bestsellers plaatsen is niet voldoende. Je moet de verbreding zoeken’’, aldus de directeur die eveneens de goedlopende webshop - zeker sinds de pandemie - aanstipt.
Kannibaliseert die webshop de fysieke winkel niet? ,,Online ondersteunt offline zeer duidelijk. Dat lukt ons goed omdat we de gunfactor hebben. Natuurlijk kapen de grote jongens veel klandizie bij ons weg, maar we bieden flink tegenwicht met een enorme database en lagere verzendkosten. En tel daarbij op het persoonlijke aspect, waardoor mensen steeds weer de winkel binnenlopen. Dat is een beleving die een webwinkel nooit kan bieden.’’
Ik zou de politiek op het hart willen drukken de binnensteden bereikbaar te houden
Leo van de Wetering
Meer klanten, een magneet voor potentieel personeel en een verzamelplaats voor lokale, regionale, nationale en internationale boek- en cultuurliefhebbers… Zijn er ook nog uitdagingen voor de boekhandel? Wat zou Van de Wetering een nieuw kabinet op het hart willen drukken? ,,Houd vooral de vaste boekenprijs aan. En zoek naar de mogelijkheden om onze winkelstraten levend te houden. Hier in Rotterdam gaat het allemaal nog wel, maar wanneer je de middelgrote steden bezoekt, dan is het vaak een troosteloze bedoening. Tot slot zou ik de politiek op het hart willen drukken de binnensteden bereikbaar te houden."
Boek en boekhandel ten dode opgeschreven? Alles behalve!
Meer samenwerking is het devies. Extern, detailhandel onder elkaar, maar ook intern. Dat geldt voorlopig ook nog voor de vijfkoppige directie. Voorlopig, want volgend jaar zomer gaat Van de Wetering als eerste van de vijf na vijftig jaar boekhandel-ervaring met pensioen. Vijf directeuren met ieder zijn of haar expertise. Expertise die de 113-jarige Donner ook in de toekomst succesvol moet houden. Ook in de tijd waar bijvoorbeeld AI een steeds grotere rol opeist.
,,De dood van het boek en de boekhandel is al zo vaak aangekondigd. Dat is gelukkig onzin. Op een gegeven moment kwam ik een uitspraak van (de Italiaanse auteur) Umberto Eco tegen. Hij zei: ‘Het boek is als een lepel, een schaar, een hamer, een wiel; als het uitgevonden is kan het niet verbeterd worden.’ Dat is ook zo. Die basis is er en wordt steeds door een nieuwe generatie ontdekt. Nu weer door die tieners die tijdens hun schoolpauze in groepen en masse naar de boekenwinkel komen omdat ze iets op TikTok hebben gezien. Als je mij dit twintig jaar geleden had voorgehouden, dan had ik je voor gek verklaard.’’
Lees ook: We lezen steeds minder, toch opent Fabian Paagman boekhandel van vier verdiepingen
Van de Wetering: ,,Het boek is een fenomenaal en sterk product. De vraag ernaar zal altijd blijven bestaan. Daar ben ik zeker van. Het e-book zou een aantal jaar terug de ondergang van het papieren boek betekenen. Mooi niet dus. De mensen willen iets vasthouden. Zo’n prachtig vormgegeven boek als dat van (de Vlaamse schrijver, red.) Bart van Loo bijvoorbeeld. Die magie creëer je nooit met een digitaal boek. Hoe prachtig is dat?’’
Ruim een eeuw boekhandel Donner
De gereformeerde Johannes Hendrikus Donner richtte in 1912 de gelijknamige boekhandel op. De collectie bestond in het begin voornamelijk uit bijbels, liedboeken en christelijke romans. Tijdens het bombardement van 1940 werd de winkel totaal verwoest. In de decennia na de Tweede Oorlog volgden meerdere verhuizingen, waaronder een pand aan de Korte Lijnbaan, waar de boekhandel tussen 1953 en 1982 te vinden was. Het was ook de periode dat Donner veranderde van een winkel met christelijk aanbod naar een winkel met een werelds, vooral seculier aanbod. Of zoals de eigen geschiedschrijving meldt: ‘Volgens velen een klein bolwerk, een vrijplaats voor literair en maatschappelijk initiatief’.
Tussen 1982 en 1988 huisde de boekhandel in de Meent. In 1988 trok de winkel in het monumentale pand aan de Lijnbaan/hoek Binnenwegplein en maakte het onderdeel uit van de Kluwer Groep-boekhandels, later BGN en weer later opererend onder de naam Selexyz. De boekhandel ging samen met onder meer Broese (Utrecht) en Scheltema (Amsterdam) bijna roemloos ten onder (onder de weinig geliefde Polare-naam).
Vijf dwarse boekverkopers - waaronder Leo van de Wetering - stonden op om de winkel te redden. Met de facebookpagina 'Donner moet blijven' werd een actie op touw gezet om Donner als zelfstandige boekhandel aan de stad terug te geven. 'De vijf', met 135 jaar Donner-DNA, lukte het om binnen zes weken het benodigde geld op te halen om de winkel door te starten. Zeven private investeerders en 1.750 crowdfunders werden de nieuwe eigenaren van de huidige Boekhandel Donner BV.
