Laatste kans Brexiteers vergroot druk op meest recente deal-voorstel

Ineens staan de andere 27 EU-landen aan de kant van Boris Johnson. De Franse president Macron beschrijft hem als een staatsman, de Luxemburgse premier Bettel –die Johnson een paar weken geleden nog bekritiseerde toen hij niet kwam opdagen bij een persconferentie– wordt gefotografeerd met z’n arm om Johnson heen.

Tegen verwachting in heeft Johnson er toch een deal met de EU27 uit weten te slepen. Hoewel, als je wat verder kijkt is het eigenlijk ook niet zo vreemd. Hij heeft op een flink aantal punten bakzeil gehaald. Geen wonder dat de EU27 zo enthousiast waren (en nog steeds zijn) over deze deal. Voor hen is deze deal beter dan die met Theresa May.

Het is een nieuw hoofdstuk in wat eigenlijk langzamerhand een grote tragikomedie wordt. Als je deze deal in 2016 aan de kiezers had gepresenteerd als 'Brexit', dan had vrijwel niemand er voor gestemd.

Wat heeft Johnson uiteindelijk onder meer opgegeven?

Zei Johnson in 2017 nog dat de EU kon fluiten (‘go whistle’) naar betaling van de openstaande rekening, er wordt nu geen woord meer over gerept. Die tientallen miljarden euro’s worden gewoon betaald. De andere 27 landen hoeven niet op te draaien voor de Britse rekening.

Was in 2018 een grens door de Ierse Zee (die het Verenigd Koninkrijk opdeelt in twee verschillende reglementaire- en douaneregimes) nog ‘iets wat geen enkele Britse premier zou kunnen accepteren’, nu zit het doodleuk in Johnsons deal. Noord-Ierland zit straks dan wel niet meer in de EU, op vrijwel alle vlakken blijft het onder EU regelgeving voor bijvoorbeeld industriële of agrarische producten en voedsel vallen en blijven de Europese douaneregels en invoertarieven van kracht.

Geen wonder dat de Noord-Ierse DUP binnen een paar dagen van bondgenoot een metamorfose naar luis in de pels van Johnson heeft ondergaan. Die dreigen nu ineens dat ze liever helemaal geen Brexit willen dan een grens door de Ierse Zee.

Wat heeft de EU opgegeven?

Om deze concessies te winnen hebben de 27 EU-landen ook wat moeten geven. Zo zouden het in deze deal toch Brits douanepersoneel en veeartsen zijn die straks controleren wat er de grens naar Noord-Ierland overgaat (en dus eventueel de EU in). We hebben niet zulke beste ervaringen met Britse handhaving van douaneregels, getuige bijvoorbeeld de boete van 2 miljard (!) euro die het Verenigd Koninkrijk boven hoofd hing nadat bleek dat de Britse douane amper optrad tegen importfraude door Chinese bendes.

Ook komt er alsnog een mechanisme voor politieke partijen in Noord-Ierland om de nieuwe situatie te herzien. Een relatief makkelijke concessie aangezien Noord-Ierland overwegend tegen Brexit en tegen een nieuwe grens is.

Verder is het zogeheten ‘Level Playing Field’ onderdeel verhuist van het bindend deel naar het ‘nog te onderhandelen’ deel van het proces. De LPF-eisen voorkomen dat het VK straks gaat concurreren met de EU27 door bijvoorbeeld flink met staatssteun te strooien of te snoeien in het aantal vakantiedagen of milieuregels. Kennelijk hebben de EU27 genoeg vertrouwen dat ze zoveel sterker staan dan de Britten, dat ze die in de volgende fase van de onderhandelingen alsnog kunnen afdwingen.

De laatste kans voor de Brexiteers?

Waarom dan nu toch een deal erdoorheen drukken? Ook als deze slechter is dan die van May? Simpel, het is de laatste kans voor de Brexiteers. De laatste keer dat in opiniepeilingen Leave een significante meerderheid haalde, was in december 2016. Van de 75 opiniepeilingen in 2019 gaven 74 een meerderheid voor Remain. Ieder uitstel vergroot het risico, want nu geen Brexit betekent misschien nooit een Brexit.