Honderden miljoenen aan extra inkomsten, duizenden banen en nieuw leven voor chronisch worstelende industrietakken. Conservatieve parlementsleden van achtergestelde gebieden in het noorden van Engeland buitelen over elkaar heen om de regering ertoe te bewegen hun voorstel om een vrijhaven in hun kiesdistrict op te zetten goed te keuren.
Minister Rishi Sunak van Financiën heeft een speerpunt gemaakt van het oprichten van deze belastingparadijzen. Volgens de politicus creëren die ‘nationale centra handel, innovatie en commercie’, valt te lezen in het AD. De zones, waarvan er tien in het Verenigd Koninkrijk zullen komen, moeten de financiële ongelijkheid in het land laten verdwijnen, werk verschaffen en de economie na de Brexit en de pandemie in recordtempo herstellen.
Lees ook: Brexit: handelsbalans VK verder verslechterd in voordeel van de EU
Premier Boris Johnson heeft beloofd te investeren in de regio's
De interesse van conservatieve politici komt niet uit de lucht vallen. Premier Boris Johnson won de verkiezingen in 2019 door tientallen zetels in traditionele Labour-gebieden in het noorden van de sociaaldemocraten af te snoepen. Hij beloofde te zullen investeren in de regio’s. Met het toekennen van een vrijhaven biedt Johnson deze mensen iets tastbaars.
Het idee achter de freeports, enclaves binnen de landsgrenzen, is simpel. Ze vallen niet onder het gewone douaneregime. Grondstoffen en onderdelen kunnen vaak belasting- en accijnsvrij worden geïmporteerd en ter plekke worden verwerkt tot eindproducten. Pas als de goederen de interne markt op gaan, wordt invoerbelasting in rekening gebracht. Aangevuld met een soepeler regulering en andere voordelen moet dit welvaart genereren.
In Thames Freeport gaat Ford deelnemen
De deadline verstreek twee weken geleden. Met 33 uitgewerkte inzendingen was de animo groot. Het plan voor het opzetten van een Thames Freeport in Londen sprong het meest in het oog. Het project in een gebied ter grootte van 2500 voetbalvelden moet 25.000 banen opleveren. Het Amerikaanse Ford is een van de deelnemende partijen.
Ford, gevestigd in de arme deelgemeente Dagenham, produceert dieselmotoren, waarvan het gebruik door de overheid wordt ontmoedigd. Met de voordelen van een vrijhaven wil bestuursvoorzitter Graham Hoare investeren in hoogwaardige elektrische motoren.
Thames Freeport, mits uitverkozen, wordt volgens critici de uitzondering op de regel. De focus op achtergestelde gebieden in het noorden gaat volgens hen geen technologische vooruitgang bewerkstelligen. Topbedrijven vestigen zich liever op dure locaties om zo het meest getalenteerde personeel aan te trekken. Alleen fabrieken, leunend op ongeschoolde arbeiders, hebben daarom baat bij de ontwikkeling van freeports. Nissan, onderdeel van een pitch in het noordoosten van Engeland, bevestigt dit beeld. De Japanse automaker wil de voordelen van een vrijhaven benutten om de nadelen van de Brexit te ondervangen. De fabriek in Sunderland zal niet plotsklaps veranderen in een samenballing van divisies. Plannen om de designers en de ontwerpers uit de kantoren in Londen weg te halen zijn er niet.
Freeports zijn voornamelijk een symbolische geste en gedijen hoofdzakelijk in sterk gereguleerde en gesloten economieën
Dr. Peter Holmes van de University of Sussex
EU heeft de regels voor vrijhavens aangescherpt
Deze nuance is niet het enige punt van zorg. De EU verscherpte onlangs de regels voor de 82 vrijhavens binnen de unie, nadat de minder frisse kanten van de zones aan het licht waren gekomen. Ze trekken criminele activiteiten aan, werken witwaspraktijken in de hand en dienen vaak als opslagplaats van onder meer kunst voor de superrijken.
In het Verenigd Koninkrijk vrezen academici voor een ‘race to the bottom’ van lonen en een verplaatsing van activiteiten vanuit andere gebieden. De EU zal vooral nauwkeurig in de gaten houden of premier Johnson geen ongebreidelde staatssubsidie gaat verlenen, wat tegen de afspraken van de Brexitdeal zou ingaan. Dr. Peter Holmes van de University of Sussex, die het nut van de freeports onderzocht, spreekt van een ‘voornamelijk symbolische’ geste.
Vrijhavens gedijen volgens hem en andere experts hoofdzakelijk in sterk gereguleerde en gesloten economieën als China en Dubai. Cynici verwachten dat Johnson de zones vooral als ‘proeftuin van experimenten’ wil gebruiken, alvorens ze landelijk uit te rollen. Voor Sunak zijn de voordelen het meest duidelijk. Als zijn project van de grond komt, stijgen de kansen van de populaire minister om Johnson als leider op te volgen navenant.
