Coronasteun ontvangen en mensen ontslaan: 'Onfatsoenlijk en respectloos'

Met zijn collega’s van Viisi Hypotheken won Van der Lubbe (52) eerder dit jaar de prijs Best Workplace in de categorie bedrijven tot vijftig medewerkers, schrijft AD. Op het podium bij de uitreiking zag hij zijn kans schoon om andere bedrijven op te roepen hun medewerkers op de eerste plek te zetten, juist in coronatijd.

,,Er zijn zoveel mensen onzeker of ze volgende maand of volgend jaar nog wel een baan hebben. Het aandeelhouders-kapitalisme is volledig doorgeschoten, de balans is zoek’’, zegt de medeoprichter en mede-eigenaar van Viisi, dat hypotheekadvies geeft aan starters en hoogopgeleiden, vanuit zijn kantoor in het Zwitserse Zürich, waar hij met zijn vrouw en twee kinderen woont.

Waartoe roept u bedrijven nu precies op?

,,We roepen managers en ceo’s op om solidair te zijn met hun mensen, zich te verplaatsen in een ander, transparant te zijn over de situatie en ontslag echt als laatste middel te zien. In de Bijbel gaat het over zeven vette en zeven magere jaren. Er komen altijd slechtere tijden aan en als je in goede tijden met dank aan je mensen flinke winsten hebt kunnen maken, dan siert het je als je in slechte tijden je mensen binnenboord houdt. En nog een reden om dat te doen: onderzoeken laten zien dat bedrijven die ontslagen vermeden hebben, op lange termijn succesvoller zijn."

Tekst gaat verder onder de foto van Tom van der Lubbe.

Maar zo vreemd is het toch niet dat ondernemers die in coronatijd hun omzet fors hebben zien kelderen en geen idee hebben of en wanneer het weer op het oude niveau zit, nu mensen ontslaan?

,,Kijk, het gaat mij niet om de horeca of de reisbranche. Dat zij voor steun aankloppen en mensen moeten ontslaan, dat begrijpt iedereen. Wat ik niet begrijp is dat bedrijven die jarenlang zeer veel geld verdiend hebben na een paar maanden hun personeel al buiten de deur zetten. Ik ben ook niet tegen ontslagen, maar dat zou echt een laatste middel moeten zijn.’'

Over welke bedrijven heeft u het dan?

,,Bijvoorbeeld Booking.com, dat miljardenwinsten heeft gedraaid, genoten heeft van heel veel fiscale voordelen, vervolgens 60 miljoen aan coronasteun heeft opgestreken en nu een kwart van zijn mensen ontslaat. Iedereen vraagt zich af: hoe kan dat in hemelsnaam?! Of neem Shell. Hoeveel winst heeft Shell de afgelopen tien jaar wel niet gemaakt? En dat gaat nu mensen ontslaan.”

Wat zou uw boodschap zijn aan Shell-baas Ben van Beurden?

,,Ik zou zeggen: lees het boek van de oud-directeur van Shell, Arie de Geus. Hij doceerde later aan de prestigieuze Massachusetts Institute of Technology waar hij onderzoek deed naar de levensduur van bedrijven. Uit zijn onderzoeken blijkt dat de combinatie van purpose en solidariteit ertoe leidt dat bedrijven langer overleven én succesvoller zijn. Dat is niet vreemd, want solidariteit is niets anders dan wederzijds commitment. En als je die betrokkenheid uitspreekt en de ander voelt dat ook zo, dan doet hij zijn best, dan denkt hij mee en is hij heel productief.’’

Als Van Beurden dat boek uit heeft, verandert dat dan alles?

,,Nederland is zo veramerikaniseerd dat we niet eens in de gaten hebben dat er ook andere mogelijkheden zijn. De Deense regering zei bij de uitbraak van corona: iedereen kan zijn hand ophouden en we zullen dat ondersteunen máár er moet wel belasting betaald zijn. Waarom kan Denemarken dat wel en wij niet? Het zou goed zijn als het kabinet uit zijn ivoren toren komt en zich afvraagt wat de gewone man fatsoenlijk en normaal vindt en dat als leidraad hanteert.”

Had u uw oproep niet beter kunnen richten tot de politiek?

,,Ik ben groot voorstander van de terugkeer naar het Rijnlandse model. De politiek zou er voor de samenleving moeten zijn, belangen afwegen en ingrijpen als de weegschaal één kant op gaat. Maar wat doen ze?! Het kabinet heeft een lijst van vitale beroepen opgesteld, zegt vervolgens tegen iedereen in die cruciale beroepen dat er geen geld is voor een loonsverhoging, maar ondertussen wordt wel toegestaan dat bedrijven geen belasting betalen. Dat valt toch niet meer uit te leggen?’’

Heeft uw bedrijf Viisi iets gemerkt van de coronacrisis?

,,Nee, we hebben tot nu toe geen last gehad van de crisis, maar we hebben wel al een keer een crisis meegemaakt. In de beginjaren hebben we ons soms zelf geen salaris uitbetaald of geld bijgestort, maar wel alle medewerkers doorbetaald. Ik vind het niet meer dan normaal dat je eerst op je eigen bankrekening kijkt wat je kunt overmaken en ik weet dat veel mkb-ondernemers dat doen. Wij zijn daar geen uitzondering.”

Tekst gaat verder onder de foto van Ben van Beurden. Foto: Reuters

Is het niet wat makkelijk om andere ondernemers te vertellen hoe het moet, terwijl u met uw eigen bedrijf niets merkt van de coronacrisis?

,,Ik zou de vraag liever willen omdraaien: is het niet erg makkelijk als eerste mensen te ontslaan als je in het verleden jarenlang veel winst gemaakt hebt. Is het niet verwonderlijk dat een bedrijf als Booking na een paar weken al zijn hand bij de staat ophoudt? Zou het niet fair zijn horecaondernemers en de echt gedupeerden van deze crisis te helpen?”

Stel dat straks de huizenmarkt instort en er wordt (even) geen hypotheek meer gesloten, zou u dan uw medewerkers in dienst houden?

,,We hebben nu 44 mensen in dienst en wij hebben onze commitment afgegeven dat we ze niet zullen ontslaan. We hebben nog nooit een flexibele schil gehad. Van de schoonmaker tot it-mensen, iedereen staat bij ons op de loonlijst. We hebben twee zzp’ers en ook tegen deze mensen hebben we aan het begin van de coronacrisis gezegd dat we ze hoe dan ook aan boord zullen houden.”

Hoe doet u dat als er straks opeens even geen geld meer binnenkomt?

,,Al voor de crisis hebben we een heel stappenplan gemaakt. We hebben geïnventariseerd hoeveel maanden salaris onze medewerkers eventueel zouden kunnen missen. We hebben ook geïnventariseerd wat wij als aandeelhouders allemaal in de pot kunnen stoppen. Stel we verliezen straks 20 procent omzet. Dan zouden we er met z’n allen voor kunnen kiezen om 20 procent te ontslaan of om 20 procent minder te gaan werken. Misschien is dat laatste voor enkele collega’s financieel niet haalbaar, maar wellicht is er een collega bereid om dan tijdelijk 40 procent minder te werken, zodat zijn collega die bijvoorbeeld gescheiden is en twee kinderen heeft wel voor 100 procent kan blijven werken. Geef mensen de ruimte om mee te denken.”

Dus uw bedrijf is helemaal crisisproof?

,,Kijk, het allerbelangrijkste is dat wij een kleine partij zijn. We hebben maar 1 procent marktaandeel. Omdat we maar 1 procent marktaandeel hebben, én omdat we hele goede en gemotiveerde adviseurs en een hoge klanttevredenheid hebben, denken wij relatief goed door de crisis heen te komen. Maar we hebben intern wel gezegd: laat het een heel wijze les zijn voor een volgende crisis. We willen zo'n grote buffer opbouwen dat we een jaar lang de salarissen kunnen blijven doorbetalen, mocht dat nodig zijn.’’

Heeft u in persoonlijk opzicht iets gemerkt van de coronacrisis?

,,Ik heb als 20-jarige kanker gehad en ik mis een gedeelte van mijn longen. Ik behoor tot de risicogroep en werk daarom sinds maart thuis. Maar ik zou dat geen last willen noemen. Ik zit achter een beeldscherm en communiceer via videocalls, terwijl andere mensen in ziekenhuizen of bejaardenhuizen werken, in supermarkten achter de kassa zitten. Mijn vrouw doet de boodschappen en ik kom niet in restaurants in gesloten ruimtes. Maar dat is alles.’'

In hoeverre heeft uw ziekte op jonge leeftijd invloed gehad op uw levenswijze nu?

,,Het heeft mij geleerd dat het gaat om menselijkheid, dat je doet wat in jouw invloed ligt om bij te dragen aan een betere wereld. Nu lijkt het alsof ik een dominee ben, maar dat is waar het leven volgens mij om draait. Binnen een familie of vriendenkring vinden we dat allemaal heel normaal. Als jouw beste vriendin om hulp vraagt, dan ben je er voor haar. Dus waarom zou je dat als bedrijf niet doen waar je meer tijd doorbrengt dan met familie en vrienden. Waarom zou je daar dan het hele principe van solidariteit overboord gooien? Dat is toch van de gekke!”

Denkt u dat het ons gaat lukken om op dat punt van solidariteit en menselijkheid uit te komen?

,,Ik hoop het. Soms word ik moedeloos als ik al het negatieve nieuws lees, maar ik geloof dat mensen deugen en ik word blij als ik dan hoor dat mensen briefjes op lantaarnpalen plakken en aanbieden om voor anderen boodschappen te halen of ander vrijwilligerswerk te doen. Ik hoop echt dat we deze crisis als kans gebruiken en bedrijven menselijker worden.”