Fabian Paagman: 'Ondernemers zijn creatief, nu ook de overheid nog'

We spreken Paagman in het Haagse Ondernemershuis, waar hij te gast is bij ONL-voorzitter Hans Biesheuvel. ,,Na de verplichte sluiting van veel winkels is er een beroep gedaan op de creativiteit van ondernemers”, zegt de boekhandelaar. ,,Dat laatste is op zichzelf prima, want daar ben je ondernemer voor en meestal ook goed in. Toch is dat een heel eenzijdig verhaal. Ook vanuit de overheid hebben we creativiteit nodig. Laten we niet alleen kijken naar dingen die niet kunnen, maar ook naar wat we wél mogelijk kunnen maken. We doen dan nu wel een heel voorzichtig stapje met die afhaalloketten, maar dat is sowieso een gedrocht. Zeker als je ziet hoe lokale overheden daarmee omgaan. Er is zoveel wantrouwen van de overheid en daardoor ook veel angst bij ondernemers dat ze toch beboet gaan worden.”

'Afhaalbalies zijn een gedrocht'

Wat steekt bij Paagman en veel andere boekhandels is dat afhaalbalies bij boekhandels in het buitenland al veel langer waren toegestaan. ,,Aangezien het door het kabinet nadrukkelijk niet wordt gepresenteerd als een verruiming, vraag ik me in retrospectief af waarom het dan niet al direct vanaf 15 december was toegestaan.”

Click & collect levert natuurlijk wel wat extra verkoop op voor een boekhandel als Paagman, maar het kan de omzetdaling niet keren. ,,Het is verdrietig om te zien hoe blij je als ondernemer bent met een paar kruimels, maar het is ook alles wat we nu hebben. We gaan er dan ook niet sikkeneurig over doen, want er is al genoeg om sikkeneurig over te zijn. Richting onze medewerkers en klanten proberen we juist de moed erin te houden.”

'Online marktaandeel in boekenvak is 95 procent'

De boekhandelbranche staat onder stevige druk. ,,De klappen zijn heel hard”, ziet Paagman om zich heen. ,,Er is natuurlijk een enorme shift gaande naar online, waar een beperkt aantal spelers het meest van profiteert. Dat is nu eenmaal het kenmerk van online business: een paar heel grote partijen met een heel dominante positie. Dat is niemands schuld, maar wel het onmiskenbare gevolg van de veranderende situatie in de winkelstraat. Het marktaandeel van online in het boekenvak is momenteel zo’n 90 à 95 procent. De grote zorg zit hem in de vraag of dit weer gaat terugveren als corona ooit voorbij zal zijn. Wat zijn op de langere termijn de effecten?”

Ook de voorraden van boekhandels worden een probleem. ,,Er is becijferd dat die met 20 miljoen euro zijn teruggelopen ten opzichte van half december”, weet Paagman. ,,Het aanbod is dus leeg of niet courant. Op het moment dat we allemaal weer open mogen, is er dus ineens enorm veel geld nodig om de winkels weer gevuld en up-to-date te krijgen. Dat probleem geldt trouwens voor heel veel branches.”

Experience-store openen middenin coronacrisis

De door corona versnelde digitalisering kun je als retailer het best bestrijden door in te zetten op wat het internet doorgaans minder goed kan bieden: beleving. Paagman heeft precies dat gedaan door in september een grote experience-store te openen in het winkelcentrum ‘Westfield Mall of the Netherlands’ in Leidschendam. Helaas moest die winkel al snel na de opening weer de deuren sluiten vanwege de huidige lockdown.

Interieur van Paagman in Leidschendam. Lees verder onder de foto.

,,Wij begeven ons in een markt waar onze producten niet ons onderscheidend vermogen bepalen”, legt Paagman uit. ,,Boeken kun je overal op het internet kopen, tegen een wettelijk vastgestelde prijs. Dat wij ons op een andere manier moeten onderscheiden, speelt natuurlijk al langer. Daarom hebben wij er alweer een tijd geleden voor gekozen om die grote winkel te openen. Dat hele winkelcentrum staat in het teken van een heel hoogwaardige, bijzondere beleving. Dat sluit goed aan bij onze visie om in de winkels zo veel mogelijk waarde toe te voegen voor onze klanten. Zo organiseren wij gigantisch veel events met auteurs. Natuurlijk is het teleurstellend dat dit allemaal nu niet meer kan. Zeker zo’n winkelopening moet gewoon een feestje zijn. Tegelijk is het natuurlijk zo dat ik als ondernemer vooral ook kijk naar de lange termijn. Wat dat betreft heb ik enorm veel vertrouwen in deze winkel op deze plek.”

'Als ondernemers creëer ik zelf perspectief'

Het is knap hoe positief Paagman blijft. ,,Er wordt natuurlijk veel gesproken over het gebrek aan perspectief, dus hebben wij zelf dat perspectief gecreëerd”, vertelt hij. ,,We hebben in januari gezegd: we bekijken het per kwartaal en planten de vlag op 1 april. Tot die tijd zijn we gesloten en hoe gaan we daar mee om? Het is belangrijk om als ondernemer leiderschap te tonen.”

De situatie waar Paagman nu in zit, omschrijft hij als ‘lucht kopen’. ,,Zorgen dat je liquide middelen beschikbaar hebt en alles uitstellen dat je kunt uitstellen. In alle eerlijkheid proberen we op dit moment zo min mogelijk naar de cijfers te kijken. Enerzijds omdat je daar alleen maar verdrietig van wordt, anderzijds omdat je er toch niet op kunt sturen. Het is gewoon een kwestie van zo goed en zo kwaad uit deze situatie komen. Helemaal ongeschonden is een utopie, maar we pakken alles aan, dus ook een afhaalloket. We hebben veel vertrouwen in de veerkracht van de economie en zeker ook in onze klanten. Het lastige van de fysieke retail is wel dat je er met z’n allen in zit. Als de helft van de winkels omvalt, heb je daar als overblijver ook heel veel last van. Dan ben je geen vitaal winkelgebied meer en blijft de consument weg.”

Creatieve concepten

De crisis vraagt om creatieve oplossingen. Paagman: ,,Het is enorm inspirerend hoe creatief ondernemers worden van deze crisis. Of het nou de evenementenbranche is met streaming events of de horeca met afhaalconcepten waarbij je de maaltijden thuis kunt bereiden aan de hand van filmpjes. Zelf kunnen wij nu geen evenementen organiseren met auteurs, maar we nodigen ze wel uit om te komen signeren, waarbij onze klanten boeken kunnen reserveren inclusief een persoonlijke opdracht. Dat werkt, want consumenten willen ook graag iets doen voor hun lokale ondernemers. Ze willen het je gunnen. Het is nu aan de politiek om ook eens wat meer creativiteit te tonen.”