Hogere prijzen worden de norm: ‘We concurreren om een beperkte hoeveelheid grondstoffen’

Dat alles duurder wordt, merken we al langer. Zo schermt bierbrouwer Heineken met mogelijke prijsverhogingen nu de kosten voor grondstoffen voor bier en verpakkingen de pan uit rijzen. ,,Het macro-economisch landschap blijft wisselvallig,” aldus topman Dolf van den Brink bij de presentatie van de derdekwartaalcijfers. ,,We zullen de uitdagingen op het gebied van prijzen en kosten assertief benaderen om deze in al onze markten het hoofd te bieden.”

,,Dat we prijzen verhogen, valt niet uit te sluiten”, voegt een woordvoerder van het concern toe. ,,De grondstoffencrisis treft ons op verschillende vlakken.” Alleen het aluminium in het blikje is al bijna 70 procent duurder dan een jaar geleden, het karton van de verpakking 40 procent. En dan is ook nog eens de prijs van gerst, mout en hop geëxplodeerd.

,,Tijdens de pandemie is de vraag naar alle grondstoffen ingezakt”, zegt econoom Jan-Paul van de Kerke van ABN Amro tegen het AD. ,,Producenten hebben vervolgens het aanbod teruggeschroefd.” Na de lockdowns is de economie veel sneller dan verwacht weer opgestart. ,,En nu concurreren we om een beperkte hoeveelheid grondstoffen.” Unilever maakte vorige week al bekend de prijzen gemiddeld 4 procent te verhogen.

Economen verwachten dat de huidige prijsstijgingen tijdelijk zijn, maar dat de gevolgen veel langer aanhouden. Multinationals kopen nú de ingrediënten voor hun producten in voor de komende maanden en jaren om er zeker van te zijn dat ze voldoende aanvoer hebben. ,,Veel grootverbruikers leggen hun behoefte aan grondstoffen voor een langere periode vast in contracten waarin prijs en hoeveelheid worden afgesproken”, zegt de ABN-econoom. ,,Bedrijven in de hele keten zijn terughoudend in het doorberekenen van kosten in de prijzen, omdat ze bang zijn marktaandeel te verliezen. Maar iedereen kijkt naar elkaar: wie gaat de prijzen verhogen? Zodra een paar dat doen, volgen er meer.”

Hogere prijzen zullen nog lang voelbaar blijven

Dat betekent dat de huidige hoge prijzen nog lang voelbaar zullen zijn. Hoe lang, is onduidelijk. Multinationals als Unilever laten zich uit concurrentieoverwegingen niet in de kaart kijken. Ook Heineken vindt het nog te vroeg om de gevolgen op langere termijn uit te tekenen.

De pandemie speelt niet als enige een rol. Opdrogende olie- en gasbronnen, de onvermijdelijke energietransitie en de onafwendbare veranderingen in de voedselproductie zullen een permanent effect op onze kosten hebben. ,,Op de lange termijn zullen de kosten van grondstoffen stijgen en is de trend van hogere prijzen blijvend”, zegt hoogleraar internationale economie Steven Brakman van Rijksuniversiteit Groningen. ,,Duitsland schakelt over van steenkool naar gas. Dat betekent een structurele verhoging van de vraag, dus hogere prijzen. De behoefte naar basismetalen blijft toenemen, waardoor die op langere termijn duurder worden. En in de voedselvoorziening gaan we naar een duurzame productie die gevolgen zal hebben voor de prijzen.”

,,We verwachten op de lange termijn blijvende druk op de grondstofprijzen voor voedsel”, zegt ook voedseleconoom Martijn Rol van Rabobank. ,,De vraag nam al toe door de groeiende wereldbevolking en de toenemende middenklasse. En je kunt met de toenemende landbouwtekorten en het veranderende klimaat uittekenen dat de vraag naar grondstoffen zal toenemen en het aanbod beperkter wordt. Producten als koffie of cacao zullen schaarser worden. Dat heeft allemaal effect op de prijzen van eerste levensbehoeften.”

Sterke landen redden het, de zorg zijn de ontwikkelingslanden

,,De sterke economische landen zullen dat wel redden”, zegt Rol. ,,Maar wij maken ons zorgen om ontwikkelingslanden en kwetsbare groepen in onze eigen samenleving waar voeding een substantieel deel uitmaakt van de dagelijkse uitgaven. Daarom moeten bedrijfsleven en overheden nu echt stappen zetten in de verduurzaming en het stabieler maken van de voedselproductie; liefst zo circulair en klimaatneutraal mogelijk.”

Voor Heineken komt de grondstoffencrisis bovenop de gevolgen van de aanhoudende coronapandemie. De bierafzet daalde de afgelopen drie maanden overal, maar nergens sterker dan in Azië waar in een aantal grote landen nog altijd sprake is van beperkingen. In Nederland dempten afspraken over beperking van alcoholmarketing de afzet in supermarkten en winkels licht, maar groeide de bierverkoop in de horeca ruim 20 procent. Dat de kwartaalwinst ondanks de grondstoffencrisis en coronabedreigingen op 3,1 miljard euro uitkwam - tegen nog geen 400 miljoen in het derde kwart van vorig jaar - had te maken met een boekwinst op het dit jaar volledig verworven Indiase United Breweries.