Daar gaan we weer, alsof we zijn vergeten hoe ontzettend druk het vroeger was, schrijft AD. In de eerste maanden van 2020, vlak voor corona, was het fileleed 30 procent meer dan in 2019. De wegen dreigden twee jaar geleden totaal dicht te slibben. Totdat de lockdown een deel van Nederland thuis hield en in één klap het aantal auto’s op de snelweg halveerde.
Het is vaak onderzocht: haal 10 tot 15 procent van het autoverkeer uit de spits en er zijn nagenoeg geen files, fikse opstoppingen door ongelukken daargelaten. De lockdowns waren meer dan genoeg om de files te bezweren.
De comeback van de ochtendspits
Iedereen weet het, maar toch pakken we weer massaal de auto. Momenteel is de verkeersintensiteit 80 procent van de drukte in mei/juni 2019. Nog net ‘rustig’ genoeg om de echt ellenlange files (300 kilometer in de ochtendspits en 500 kilometer in de avondspits was heel normaal) grotendeels te voorkomen. Arnoud Broekhuis van de ANWB Verkeerscentrale: ,,Sinds eind april zien we verandering. De comeback van de ochtendspits, met een filetotaal van 150 kilometer op het hoogtepunt. Deze week is het qua files nog maar eenderde van 2019. Het lijkt erop dat degenen die thuis kunnen werken dat nog steeds doen.’’
Het gebruik van het OV zal ondanks de vaccinaties nog lange tijd op zich laten wachten. Ik hoop dat we niet terugkeren in die enorme filesituatie als voor corona. Het hoeft niet
Arnoud Broekhuis, ANWB Verkeerscentrale
,,Maar we zien nog iets nieuws. In de ochtendspits komen de structurele files terug. Vooral op wegen met twee rijstroken, de capaciteit is daar alweer onvoldoende. Dat is een indicatie dat het woonwerkverkeer er weer is. In de avondspits hebben we soms weer meer dan 300 kilometer.’’
Navigatiebedrijf TomTom analyseerde op verzoek van deze site de reistijden. ,,Als je in 2019 gemiddeld een half uur deed over een ritje in de spits, dan was dit in 2020 slechts 22 minuten, en in 2021 is dat nu 26 minuten en 30 seconden’’, zegt Remco Meerstra van TomTom.
Lees ook: 'Terug naar de normale situatie. Wat doet dat met je mensen, je bedrijf?
Hoe zal november als ergste filemaand dit jaar verlopen?
De vertraging is nog niks vergeleken met vroeger, maar dat kan snel veranderen. Wat gebeurt er na de zomervakantie? Of hoe zal november, met stip de ergste filemaand van het jaar, verlopen? Broekhuis: ,,Het reisgedrag wordt de bottleneck. Het gebruik van het OV zal ondanks de vaccinaties nog lange tijd op zich laten wachten. Ik hoop dat we niet terugkeren in die enorme filesituatie als voor corona. Het hoeft niet. Ik hoor dat werkgevers en werknemers het toch prettig vinden als er een tot twee dagen thuis wordt gewerkt."
,,Het wordt wel een uitdaging om ook dat thuiswerken te spreiden. Als iedereen op dinsdag en donderdag - de drukste dagen op de weg - de kantoordagen plant dan staat heel Nederland weer vast. We moeten ook op die dagen thuis willen werken. Als de thuiswerkers weer allemaal naar kantoor gaan en de mensen die het OV hebben ingeruild voor een auto dat ook doen, dan wordt situatie op de weg erger dan het was. Spreiden is moeilijk, mensen zitten toch vast aan een vast patroon.’’
Pijn van de files niet groot genoeg om gedrag aan te passen
Verkeerspsycholoog Gerard Tertoolen vreest het ergste. ,,Er zijn tal van bedrijven die thuiswerken mogelijk maken, maar als je ziet wat er nu gebeurt, word je er somber van. Het zet niet genoeg zoden aan de dijk. Mensen gaan weer voor de oude patronen. De pijn van de files is niet groot genoeg om het gedrag aan te passen. Ik denk dat mensen weer met dezelfde gelatenheid als voor de coronacrisis in de file gaan staan. In de psychologie noemen we dat aangeleerde hulpeloosheid. Als je ratten die niet kunnen ontsnappen elektrische schokjes geeft, dan proberen ze op den duur niet eens meer weg te komen, ook al doen de schokjes pijn. Zo worden mensen die dagelijks in de file staan ook. Ze zien geen ontsnapping, terwijl die er wel is: thuiswerken.’’
Er blijft angst voor besmetting. Als vroeger iemand in de coupé nieste zei je ‘gezondheid’, nu klinkt die nies als een aanslag
Gerard Tertoolen, verkeerspsycholoog
Ook Tertoolen ziet het drukker worden. Mensen die de collegiale sociale contacten zó erg gemist hebben dat ze toch weer naar kantoor gaan, ook al is het niet verplicht, en het risico van extra reistijd voor lief nemen. ,,Het is ook extra druk omdat het gebruik van het openbaar vervoer achterblijft. Er blijft angst voor besmetting. Als vroeger iemand in de coupé nieste zei je ‘gezondheid’, nu klinkt die nies als een aanslag.’’
Thuiswerken is niet het antwoord
Thuiswerken alleen gaat de files op de langere termijn niet oplossen. De Mobiliteitsalliantie, waarin 26 organisaties op het gebied van vervoer van ANWB tot de NS, Schiphol en Transport & Logistiek Nederland samenwerken, stuurde al een brief naar informateur Hamer. Het roer moet om als Nederland tot 2030 1 miljoen extra huizen bouwt en tot 2040 1,6 miljoen inwoners extra krijgt. Hoe gaan al die mensen reizen? Tal van maatregelen worden voorgesteld. Van rekeningrijden, beter OV en meer fietspaden tot flexibele werk- en schooltijden. Maar ook: meer asfalt. Een nieuw kabinet zou tot 2040 3 miljard euro per jaar extra uit moeten trekken om Nederland niet vast te laten lopen.
