Een westenwind uit Britse richting waait ferm op het noordelijke havenhoofd van Scheveningen. ,,Ik zie de zee écht nooit! Zee associeer ik met vakantie'', zegt Jeroen Dijsselbloem (50), PvdA-minister van Financiën. Gure wolken komen aangedreven, het is de vraag of we het droog houden. Dijsselbloem laat zich aan de vooravond van het parlementaire zomerreces niet verleiden een zeevishengel beet te pakken en zijn geluk te beproeven. Hij leunt licht provocatief achterover tegen een betonblok. Armen over elkaar, naast de hengel. Toch laat vissen hem niet koud.
,,Het is al langere tijd mijn ambitie te leren vissen. Ik woon aan de Rijn bij Wageningen, het lijkt me een geweldig idee om op zo'n kribbe te staan en je eigen vis mee naar huis te nemen.''
Dijsselbloem heeft zijn eigen onthaastingsmomenten. Hij tuiniert, wroet met zijn handen in de aarde en houdt dan zijn smartphone op afstand. De populaire minister van Financiën hield tot voor kort varkens. Die leiden een kort en gelukkig leven voordat ze in de diepvries belanden. Dan zet hij voor vrienden 'zelf gefokt varkensvlees' op tafel. ,,Je weet niet wat je proeft.''
U bent kort geleden vijftig jaar geworden. Over de helft.
,,Ik weet niet waar de medische wetenschap over vijftig jaar staat! Een paar weken geleden heb ik een enorm feest gegeven, er waren zo'n 150 man. Op dat feest had ik mensen uit alle fases uit mijn leven verzameld. Daar werd ik wel gelukkig van. Ik hecht heel erg aan mensen, het is een soort loyaliteit, trouw aan elkaar. Ik laat iemand niet zo snel los als ik er eenmaal iets mee heb. Ouder worden bevalt me erg goed. Als je jonger bent, ben je veel onzekerder en onrustiger, daar heb ik allemaal geen last meer van. Geen onzekerheden over mezelf of wat anderen van me vinden.''
Tijd lijkt oneindig als je jong bent.
,,En toch was ik vroeger veel meer gejaagd met de dingen bezig, hoewel ik veel meer tijd had. Ik kies nu scherper, zeg heel veel nee. Hecht veel aan vaak thuis zijn, ook al als Kamerlid. Niet alleen om op te laden. Ik had dat ook al toen de kinderen klein waren. Mijn vader heeft veel gewerkt in zijn leven. Hij zat in het onderwijs, gaf ook 's avonds les en heeft gewoon niet veel van zijn kinderen gezien. Dat is ook wel een aanwijsbare reden waarom ik het anders doe. Ik heb me voorgenomen veel van mijn kinderen te zien, ondanks alle gekkigheid.''
Gaat politiek na uw vijftigste een minder grote rol spelen in uw leven?
,,De grote vraag is, wil ik in de politiek blijven of niet? Of in de Kamer? Ik weet het oprecht niet. Ik ga er deze vakantie over nadenken. Maar ik zal ook gesprekken met Diederik voeren, Hans Spekman en Lodewijk. We hebben heel goed samengewerkt, de samenwerking in de Haagse PvdA is bijzonder en hecht.''
Wat zouden voor u redenen zijn iets anders te gaan doen?
,,Andere dingen zijn ook heel interessant. Toen ik in 1998 voor het eerst gebeld werd om op de lijst te komen, ben ik gaan praten met PvdA-Kamerlid Servaes Huijs. Rustige, gemoedelijke en wijze man. Hij zei: 'Weet je, in de politiek gaan is helemaal geen moeilijke beslissing. Maar eruit gaan is pas moeilijk. Wanneer ga je eruit, hoe? Pas als de partij je er uitzet?' Het is voor mij nu gewoon ook een andere fase van het leven. De kinderen gaan de deur uit, studeren. Volgend jaar gaat de tweede. En dan kijken wij elkaar aan met een blik van: wat zullen wij eens gaan doen? Heel andere baan? We hebben geen concrete plannen, hoor.''
Staat u er weleens bij stil dat u dinsdag 20 september mogelijk uw laatste Miljoenennota presenteert?
,,Zeker! De politieke ruimte om nieuwe dingen te doen, neemt snel af. Er zal het komende jaar veel meer aan plannen vanuit de partijen komen voor de komende jaren. Er wordt meer gekeken naar: hoe laat je het achter? Hoe staat Nederland ervoor?''
Had u durven dromen dat Nederland er in 2017 zo voor zou staan toen u de klus aanpakte?
,,Nee, dat had ik niet verwacht. Het is moeilijker geweest door het eindeloos onderhandelen met allerlei verschillende schakeringen en partijen om meerderheden te krijgen. Op een paar kleinere dingetjes na, is dat allemaal gelukt. Als ik met een Europese blik naar Nederland kijk, dan staat we er goed voor. Ik wil niet zeggen dat de schade van de crisis is opgeruimd, er zijn veel mensen met schulden, hypotheken onder water. Een crisis van deze omvang hebben we heel lang niet meer gehad.''
Veel mensen die verkiezingsprogramma's maken, klagen over de dominantie van Financiën en het Centraal Planbureau (CPB). Ze zijn het bezuinigen zat, willen de teugels losser. Is dat niet een risico?
,,Mensen zijn er ook een beetje klaar mee, dus ik snap het wel. Het heeft ook te maken met het feit dat het financieringstekort is teruggedrongen van 4 procent tot rond de 1 procent als ik wegga. Het CPB heeft een gouden rol te vervullen. Door zo nodig te zeggen: 'Het kan allemaal, het zijn uw politieke keuzes, maar wij als onafhankelijke scheidsrechter denken dat uw begroting totaal in het honderd loopt. En de economie krijgt mogelijk een enorme klap als u dit plan doorzet'.''
Geopolitiek spookt het: Poetin in het Oosten, Brexit, en populistische bewegingen zijn aan de winnende hand. Wat vindt u van die mix?
,,Dat is een onheilspellend beeld. We hebben een heel lange periode achter de rug waarin internationale samenwerking vanzelfsprekend was. Iedereen geloofde dat we er beter van zouden worden. Meer stabiliteit levert meer welvaart op. Die overtuiging is nu weg. Dat is voor mij vervreemdend. Het is voor mij een basishouding om samen te werken en proberen eruit te komen. Mensen kunnen het niet meer opbrengen zich in te leven in een ander, een andere partij of een ander land. Dat gaat ook soms gepaard met gevaarlijk spel van politici, die daar op inspelen en dat ook voeden. Die zeggen geen respect en verdraagzaamheid, maar de beuk erin. Maar als iedereen dat doet, is het de vraag waar dat eindigt.''
Hoe zou u de politieke tijdgeest definiëren?
,,De Nederlandse politiek is gelukkig steeds in staat om stappen te zetten met compromisbereidheid en redelijkheid. Maar het wordt wel moeilijker. In het maatschappelijk debat en bij de kiezers gaat de polarisatie veel harder.''
Wat is het risico daarvan?
,,Nederland is een sterk en welvarend land, omdat we aan het einde van het politieke debat in staat zijn om tot overeenstemming te komen. Misschien met allerlei gekke coalities, maar die functioneren wel. Dat zet je op het spel naarmate er meer mensen op de flanken zitten die in veel opzichten onverdraagzaam zijn. Ik ben bang voor teleurstellingen. Als ze in de regering komen, kunnen ze het niet waarmaken. Het grote gevaar is dat cynisme toeneemt.''
Acht u het voorstelbaar dat de PvdA regeert in een volgende kabinetsperiode?
,,Voorstelbaar? Zeer! Zeer gewenst ook. De volgende kabinetsperiode is weer heel belangrijk. Krijgen we ingewikkelde discussies over het pensioenstelsel. Over de arbeidsmarkt, over de positie van zzp'ers. Daar moet de PvdA bij zijn, het is ondenkbaar dat we daar niet bij zitten.''
In politiek Den Haag speculeren VVD, CDA en D66 over een vierde partner na de komende verkiezingen. Daarbij wordt altijd gesproken over SP of GroenLinks en ChristenUnie, maar nooit over de PvdA.
,,Ik denk dat de kiezer erover gaat. Als het landschap echt zo plat wordt en de PVV heel groot, dan zullen we een brede coalitie moeten maken. Als je mij vraagt 'zou de PvdA daarbij moeten zijn', dan is het antwoord 100 procent ja. Grote hervormingen kunnen door een puur rechts kabinet worden gedaan, maar ik maak mij grote zorgen hoe een pensioenstelsel er dan uitziet. Of het niet hyperindividualistisch wordt.''
Moet de PvdA willen regeren als je na de verkiezingen nog twintig zetels hebt en er dan dus achttien hebt verloren?
,,Met twintig zetels ben je een grote partij in Nederland. Ik ga voor 38, maar in dit gekke politieke landschap ben je met twintig zetels ook nog steeds een serieuze potentiële regeringspartij.''
