Ondernemers achter Ptthee willen met hun thee platteland biodiverser maken

Kruiden zoals kamille, brandnetel en paardebloem kunnen prima op Nederlandse bodem groeien, maar worden voor thee vrijwel altijd uit het buitenland gehaald. Reden voor Matthijs Westerwoudt (30) en Daan van Diepen (27) om een theemerk op te richten dat kruidenplanten op eigen land kweekt. Met hun kruidentheemerk Ptthee (uit te spreken zoals de voormalige postleverancier) hopen ze de biodiversiteit­­ op het platteland te stimuleren.

ASN Bank Wereldprijs

,,Door de productie van dit soort kruiden weer naar Nederland te halen, kunnen insecten van de bloemen profiteren. Wij kwamen erachter dat echte Nederlandse thee nog niet bestond.” In november wonnen de mannen met dit idee de ASN Bank Wereldprijs, waaraan een geldbedrag van 30.000 euro is verbonden.

Afgelopen jaar zaaiden Westerwoudt en Van Diepen bij negen boeren biologische zaadmengsels in op stroken variërend van een paar honderd tot een paar duizend vierkante meter. ,,Elke boer heeft wel een stukje grond waar hij geen opbrengsten uit haalt”, verklaart Westerwoudt in Trouw, ,,Zoals langs een sloot of langs een kavelpad. Wij hebben gevraagd of boeren die willen inzaaien met onze zaden.”

Middagbries

In hun anti-kraakkantoor in Amsterdam West vullen de mannen papieren zakjes met thee. Elke verpakking krijgt een stempel met het logo en de smaak erop: ‘Middagbries’, ‘Avondbloesem’ of ‘Fleur op’. Van Diepen schept met een blauw haarnetje op zijn hoofd groene, kleine blaadjes uit een grote bak en vult daarmee de zakjes.

Zowel Westerwoudt als Van Diepen wilden een onderneming oprichten waarmee ze niet alleen hun eigen brood konden verdienen, maar waarmee ze tegelijkertijd de Nederlandse natuur herstellen. ,,Van tevoren hebben we veel met boeren gepraat”, vertelt Westerwoudt. ,,We hebben geïnventariseerd wat er eigenlijk aan de hand is met de natuur. Nederland is de beste landbouwexpert van de wereld, ontdekten we, maar dat is ten koste gegaan van de biodiversiteit. Op monocultuur grasvelden hebben vlinders en bijen weinig te zoeken. Als je iets wilt doen voor de biodiversiteit, moet er meer kruidenrijk grasland komen. Om wat voor soort kruiden gaat het dan? Allemaal soorten waar je goed thee van kunt zetten: venkel, karwij, weegbree, kamille, klaver… En op kruidenthee zit ook nog een verdienmodel!”

De boer op

Begin 2019 gingen Westerwoudt en Van Diepen ‘de boer op’ met hun idee. Hun doel is om met zoveel mogelijk boeren samen te werken, om de biodiversiteit op zoveel mogelijk plekken te versterken. ,,Veel boeren reageerden meteen enthousiast”, zegt Westerwoudt. ,,Biodiversiteit is een actueel onderwerp. Boeren zijn óók ondernemers, die willen hun bedrijfsvoering graag vernieuwen. Maar dan moet daar wel een markt voor zijn.”

Samen met de sociale werkplaats

In het voorjaar zaaiden Westerwoudt en Van Diepen de eerste stroken land in. ,,De eerste keer dat we met een emmer zaad naast een strook stonden, keken we de boer vragend aan wat we moesten doen”, vertelt Westerwoudt lachend. ,,Wij hadden nog nooit een stuk land ingezaaid! De boer leerde ons dat je het zaad het best vermengd met aarde met een brede zwiep kunt uitstrooien.” In de zomer oogstten de mannen hun eerste kruiden. ,,Er zat ook veel onkruid bij, zoals perzikkruid of melganzenvoet. Maar dat is niet erg, want daarmee bedienen we wél ons biodiversiteitsdoel.” Voor het uitsorteren van de kruiden werkt Ptthee samen met sociale werkplaats Pantar in Amsterdam. Na het uitsorteren worden de planten verhakseld en gedroogd.

Om boeren tot een langdurige samenwerking te verleiden betalen Westerwoudt en Van Diepen een vergoeding voor het frezen, het inzaaien, het oogsten en voor de oogst zelf. Inmiddels hebben zich al meer boeren aangemeld dan de jongens aankunnen.

Jonge ondernemer

Ptthee oogst hooguit 50 procent van de ingezaaide kruiden, de rest laten de jongens staan voor insecten. Westerwoudt laat op zijn telefoon foto’s zien van kleurrijke stroken met korenbloemen, goudsbloem en kamille, vol bijen, hommels en vlinders. ,,Van boeren krijgen we te horen dat ze weer insecten op hun land zien, en daardoor ook weer vogels. Ze zien hazen over het land rennen, die kunnen beschutting vinden in de kruidenlaag.”

Zowel Westerwoudt als Van Diepen studeerden psychologie en bedrijfskunde in Amsterdam, maar ze ontmoetten elkaar pas later. Allebei hadden ze het idee om een onderneming op te zetten met een product waarmee ze de natuur daadwerkelijk verbeterden. Van Diepen werd daartoe geïnspireerd door zijn baan bij Commonland, een Nederlandse organisatie die wereldwijd onvruchtbaar geworden landschappen herstelt. Westerwoudt werkte als jonge ondernemer bij creatief projectmanagementbureau Frisse Blikken en merkte dat de businesscases van bedrijven – ook al willen die nog zo graag verduurzamen – bijna altijd ten koste gaan van de natuur. Dat wilde hij anders doen. Samen besloten de jongens de mogelijkheden te verkennen.

Koeien snakten naar kruiden

Een onderliggend doel van Ptthee is om de mindset van boeren te veranderen. Van Diepen: ,,Daar waar een boer voorheen een paardebloem als onkruid zag, ziet hij hem nu als een product van waarde.” Eén van de boeren met wie de jongens samenwerken heeft zelfs besloten komend jaar twee hectare land om te zetten in kruidenrijk grasland. ,,Hij merkte dat zijn koeien liever de kruiden aten dan het eentonige Engelse raaigras op zijn reguliere land. De koeien waren er zelfs voor door het schrikdraad heen gebroken: ze snakten naar gevarieerde voeding. Bovendien hadden ze de kruiden veel korter gegeten dan ze normaal doen met het Engelse raaigras.”

Hoewel het afgelopen jaar nog een experimenteer- en leerjaar was voor de jongens, was de vraag naar kruidenthee direct groot. In april begon Ptthee met de verkoop via internet met een ‘sneeuwbal’-actie, waarbij voor iedereen die zich aanmeldde een vierkante meter kruiden werd ingezaaid. Om het proces efficiënter te laten verlopen hebben de mannen het idee om in de toekomst ook akkerbouwers te vragen een strookje land in te zaaien met één soort, zoals kamille. Dat scheelt uitsorteren en stimuleert – aldus de mannen – de biodiversiteit net zo goed.

Dan rest nog de vraag: vanwaar de naam Ptthee? ,,Dat is een grapje”, antwoordt Westerwoudt met een glimlach. ,,We wilden een naam met een knipoog en omdat we de thee via de post versturen – zo’n pakje past goed door de brievenbus – kwamen we op het idee van Ptthee.”