Statement econoom Paul Schenderling: ‘Stop met economische groei’

Econoom Paul Schenderling besloot zeven jaar geleden heel milieubewust te gaan leven. Geen onzinnige spullen meer kopen, reizen met trein of fiets en enkel zuivel op de feestdagen. Tot zijn eigen verbazing bleef er door minder te consumeren flink wat geld over aan het einde van de maand. ,,Toen zijn mijn vrouw en ik allebei een dag minder gaan werken”, vertelt hij op AD.nl. ,,Nu hebben we meer tijd voor elkaar, onze kinderen en vrijwilligerswerk.”

Schenderling maakt er een sport van om bij de aanschaf van een nieuw artikel iets te kopen met de langst mogelijk levensduur. En gaat er iets kapot? Dan gaat hij aan de slag om het te repareren. ,,Zo is onze afwasmachine onlangs weer stuk gegaan. Dat ding is alweer 18 jaar oud, maar ik ga 'm toch weer proberen op te lappen. Vroeger was ik erg onhandig, maar door YouTube heb ik mezelf veel aangeleerd.”

Het zijn maar een paar voorbeelden uit zijn eigen leven die een beeld schetsen van hoe de economie van de toekomst eruit kan komen te zien. In zijn nieuwe boek Er is leven na de groei beschrijft hij samen met elf andere experts - leden van elf verschillende politieke partijen, van Partij voor de Dieren tot aan de VVD - hoe de economie drastisch op de schop kan, om de ergste gevolgen van de klimaatcrisis te voorkomen.

Waarom moeten wij volgens u stoppen met economische groei?

,,In wetenschap en politiek is de laatste jaren veel twijfel ontstaan over groene groei, de bestaande manier om de economie te vergroenen. Het idee daarvan is dat de economie blijft groeien, terwijl de milieu-impact omlaag gaat. We zien dat het niet hard genoeg gaat. De opwarming van de aarde onder de 1,5 graad houden is al bijna onmogelijk geworden. En zelfs een opwarming van minder dan 2 graden wordt heel moeilijk. Dit heeft desastreuze gevolgen voor de aarde, mensen en dieren. Ook blijft het gebruik van land en materialen zeer fors toenemen. En dat is funest voor de biodiversiteit. We zitten dus op een dood spoor.”

Met ‘postgroei’ wilt u een nieuwe weg inslaan. Wat is uw belangrijkste maatregel?

,,Het invoeren van een hoge belasting op consumptie, gekoppeld aan een lage belasting op arbeid. Hierdoor worden milieuvervuilende producten heel duur, zodat mensen eerder kiezen voor stevige kleding en een goede wasmachine. Ondernemers worden geprikkeld om producten te maken die langer meegaan. Door de belasting op arbeid te verlagen, kunnen huishoudens deze dure spullen ook betalen. De gevolgen? Minder verspilling. Ook verwachten we dat de economische groei zal afvlakken, als gevolg van minder consumptie.”

Hebben we economische groei niet nodig om grote problemen zoals de vergrijzing te betalen? En worden mensen met lage inkomens niet het kind van de rekening?

,,Nee, in het boek laten we met berekeningen zien dat onze kernmaatregel voor 90 procent van de huishoudens inkomensneutraal uitpakt. Alleen de rijkste 10 procent van de huishoudens betaalt extra belasting. Voor grote problemen zoals de oplopende zorgkosten dragen we een aantal oplossingen aan. In ons schrijverscollectief zitten veel economen, dus we hebben dit op serieuze wijze doorgerekend. Overigens verwachten we dat een enorme kostenpost, zoals te voorkomen welvaartsziekten, kleiner zal worden. Onder meer omdat we hebben berekend dat we allemaal wat minder uren kunnen werken, als we minder consumeren.”

Schetst u eens een beeld van zo’n postgroei-economie. Hoe ziet dat er concreet uit?

,,Mensen zullen hoogwaardige spullen kopen, die lang meegaan. Gebruik van privé-auto's zal sterk afnemen. Wel verwacht ik dat er altijd een deelauto dichtbij zal staan. Bestaande producten zullen we veel vaker repareren en delen. In plaats van ‘vandaag besteld, morgen in huis’ krijg je dan ‘vandaag kapot, morgen gerepareerd’. Een nieuw product is immers duurder en arbeid om te repareren goedkoper. Er zullen ook nieuwe vormen van luxe ontstaan, omdat arbeid goedkoper wordt. Zoals vaker naar het theater, festival of eten in een leuk groen restaurant. Ik verwacht wel dat mensen minder vlees zullen eten en minder zullen vliegen.”

Bij veel mensen ligt er ‘s avonds een gehaktbal op het bord, staan er één of twee auto's voor de deur en is het vliegtuig populair om mee op vakantie te gaan. Die zitten hier toch niet op te wachten?

,,Dat snap ik heel goed. Ik spendeer twee avonden per week in zaaltjes om met mensen te praten over postgroei. Daar hoor ik deze geluiden natuurlijk ook vaak. Mijn reactie is dat alleen een zwaarwegende reden gerechtvaardigd is om in te grijpen in het kooppatroon van mensen. Maar die is er! We leven in de uitzonderlijke situatie dat we er binnen tien jaar voor moeten zorgen dat onze toekomst en die van onze kinderen en kleinkinderen niet onleefbaar wordt op deze planeet. Het is écht nodig dat iedereen meedoet.”

Ondernemers dragen in belangrijke mate bij aan economische groei. Die kunnen zeker wel inpakken?

,,Nee, nee, verre van. We hebben ondernemers keihard nodig in de nieuwe economie. Om die reden hebben we twee hoofdstukken aan ondernemerschap besteed. Wie bedenkt straks anders die fantastische vakanties, die minder energie en materiaal kosten dan nu het geval is? Zonder ondernemers gaat ons dat niet lukken.”

U krijgt toch nooit politiek draagvlak voor zulke radicale ideeën?

,,Heel veel mensen zijn zich inmiddels bewust van de desastreuze gevolgen van de klimaatcrisis. Vrienden gaan al niet meer naar Zuid-Frankrijk op vakantie vanwege de enorme hitte. Met Schrijverscollectief Postgroei willen we ons gedachtegoed onder de aandacht brengen in de politiek, bij kennisinstellingen en bedrijven. Ik denk dat de politiek zich de komende jaren steeds bewuster zal worden: zo doorgaan kan niet.”