DNB: nieuw kabinet moet flexibilisering arbeidsmarkt terugdraaien

DNB maakt zich al langer zorgen over de grote hoeveelheid flexwerkers, 27 procent van de beroepsbevolking. Die zorg is toegenomen, omdat deze groep als eerste slachtoffer is geworden van de coronacrisis. ,,De crisis heeft de kwetsbaarheid van de Nederlandse arbeidsmarkt wederom blootgelegd", zo citeert Het Parool de centrale bank.

De gevolgen op de arbeidsmarkt van de huidige malaise zijn volgens DNB, een van de belangrijkste economische adviesorganen van de overheid, ongelijk verdeeld. Banenverlies concentreert zich bij werknemers met een tijdelijk contract, uitzend- en oproepkrachten. ,,Vooral jongeren en werknemers met een flexibel contract hebben de klappen opgevangen." De cijfers: eind 2020 was het aantal flexwerknemers 180.000 minder dan eind 2019.

Daarnaast krijgen zelfstandigen veel minder opdrachten. Eind vorig jaar werkten volgens het CBS 895.000 zelfstandigen voltijds, 35 uur of meer per week. Dat zijn er 44.000 minder dan eind 2019. Eén op de drie zelfstandigen werkt inmiddels minder dan twintig uur per week.

Flexers kunnen maar beperkt gebruik maken van sociale voorzieningen, vergeleken met ‘vaste’ werknemers. ,,Dat is prettig in goede tijden, maar heeft als keerzijde dat zij in slechte tijden buiten de sociale verzekeringen vallen." Zo ontvangen ze een kortere of geen WW-uitkering.

Schijnzelfstandigheid personeel

Dat moet veranderen, vindt de centrale bank: ,,Het is belangrijk dat een nieuw kabinet voortvarend voorstellen van de commissie Regulering van Werk in beleid omzet." Die commissie-Borstlap adviseerde een jaar geleden het kabinet om meer zekerheid te geven aan flexibele arbeid, minder aan werknemers met vaste contracten, en schijnzelfstandigheid te voorkomen. Maar met dat advies is tot nu – ook vanwege de coronacrisis – niet voldoende gedaan.

Lof is er ook voor de overheid, vooral voor de coulante coronasteun. Daardoor zal volgens DNB de staatsschuld oplopen van rond de 40 procent tot iets boven de in Europa toegestane 60 procent, maar deze is daarmee alleszins beheersbaar. ,,Zonder gezonde Nederlandse overheidsfinanciën aan de vooravond van de crisis waren deze steunpakketten niet mogelijk geweest."

Zicht op afbouwen van die coronasteun is er nog niet. ,,Zolang het herstel broos is, moet geduld worden betracht bij het terugdraaien van noodmaatregelen. Maar er rust ook geen taboe op het tijdig nadenken over een geleidelijke exitstrategie."

Economie over de grens

Ook roept Klaas Knot, president van De Nederlandse Bank, op tot internationale aanpak van het virus, waarbij ontwikkelingslanden niet worden vergeten. ,,De vaccinatie-inspanningen moeten niet bij de grenzen ophouden. Op de Titanic had je niets aan een eersteklas kaartje.”

Door de langere lockdown past de centrale bank wel zijn economische prognoses aan. ,,We voorzien in het eerste kwartaal van dit jaar nog 1 procent krimp,” zegt Knot, “maar als de economie wordt vrijgegeven zal die zich fors herstellen. Wij rekenen dan ook op 2,2 procent economische groei dit jaar, 4,2 procent volgend jaar.” Die voorspelling was in beide jaren eerder 3 procent. Afhankelijk van de coronamaatregelen kunnen die percentages achter de komma nog veranderen.

De impact van corona op de economie is relatief meegevallen. ,,Er is nu 60 miljard aan overheidsmaatregelen uitgegeven. Alhoewel de staatsschuld niet zorgwekkend is, moet de oplopende staatsschuld tot staan worden gebracht. Elders in de begroting zal hiervoor dekking gevonden moeten worden.” Dat kan leiden tot bezuinigen dan wel belastingverhogingen.

Daarbij moet volgens Knot wel worden opgepast voor al te drieste ingrepen in bedrijfsleven of maatschappij, zoals sommige politieke partijen in hun verkiezingsprogramma's hebben voorgespiegeld. ,,Inkomsten- en vennootschapsbelasting behoren tot de economisch meest verstorende belastingen,” zegt de centrale bankpresident.

Milieuvervuiling

Hij ziet daarbij vooral een dubbelslag door hogere belastingen te heffen op milieuoverlast. ,,Verhoog de lasten op vervuiling en vervuilende activiteiten. Het meest effectieve instrument voor de energie- en klimaattransitie is een adequate CO2-beprijzing."

De centrale bank waarschuwt voor zelfgenoegzaamheid op milieugebied. Wereldwijd is door de pandemie de emissie van CO2 het afgelopen jaar 6 tot 7 procent gedaald. Om de gemiddelde stijging volgens de klimaatafspraken van Parijs te beperken tot 1,5 graden moet die uitstoot de komende tien jaar in een vergelijkbaar tempo dalen. ,,Als men bedenkt dat we hiervoor in 2020 de wereldeconomie voor een flink deel stil hebben moeten leggen, toont dit aan dat we niet op dezelfde wijze kunnen doorgaan."

Het ziet er niet goed uit: in de tweede helft van 2020 veerde na versoepeling niet alleen de economie, maar ook de uitstoot op. Om in 2050 klimaatneutraal te zijn, moet de CO2-uitstoot in Nederland 2,7 procentpunt per jaar omlaag. De Klimaatnota van het demissionaire kabinet komt niet verder dan een jaarlijkse daling van 2,3 procentpunt tot 2030. DNB: ,,Daarmee volstaat het huidige klimaatbeleid dus niet."