Hoe groot is het gevaar van Brexit en handelsoorlog nu echt?

Prinsjesdag draait traditioneel om koopkrachtplaatjes en allerhande plannen van het kabinet, waardoor Nederlanders erop vooruit zouden moeten gaan. De echte gevaren voor werkgelegenheid en koopkracht komen tegenwoordig uit het buitenland, zo schrijft Trouw.

Nederland zal er het komende jaar aan moeten wennen dat politieke ruzies elders hier tot economische tegenslagen leiden. De afgelopen jaren draaide het buitenland­beleid vooral om veiligheid en mi­gratie, nu gaat het om een mix van geopolitiek en economie.

Economisch onrustige tijden

Minister van Financiën Wopke Hoekstra zal in de Miljoen­ennota waarschuwen voor ‘economisch onrustige tijden’ over de grens. Het Centraal Planbureau gaf in augustus al een voorproefje door te waarschuwen voor ‘gure winden uit het buitenland’, zoals een chaotische Brexit en handelsoorlogen die de wereldhandel en de Nederlandse economische groei doen afvlakken. Veel Nederlanders zullen dat niet direct merken, omdat de lonen nog stijgen. Maar het CPB verwacht dat de werkloosheid al voorzichtig oploopt.

Islamitische Staat

De afgelopen jaren was het andersom. Sinds de troonrede van 2014 gold economische groei in het buitenland als een van de redenen waarom het ook in Nederland beter ging. De afgelopen jaren klonken er hoogstens wat voorzichtige waarschuwingen dat het ooit eens gedaan zou zijn met de positieve overzeese invloed op de Nederlandse economie.

Het buitenland was de afgelopen vijf jaar eerder een bron van onveiligheid en maatschappelijke spanningen in Nederland. Sinds de ­opkomst van Islamitische Staat in 2014 sprak de koning bijna jaarlijks over radicalisering en terrorisme, die ook Nederland raakten in de vorm van jihadgangers en gewapende marechaussees voor overheidsgebouwen. Daarbovenop kwamen de migratiecrisis en de militaire spanning tussen de Navo en Rusland.

Aantal migranten gedaald

Een deel van deze problemen is voorlopig geluwd. Islamitische Staat is in Syrië en Irak grotendeels verslagen, en het aantal migranten dat de Middellandse Zee oversteekt, is sinds 2015 ieder jaar gedaald.

Groei komt tot stilstand

Heel anders zijn de vooruitzichten voor de wereldhandel. Als de ­koning de troonrede uitspreekt, doet hij dat in de wetenschap dat Groot-Brittannië 45 dagen later zonder afspraken uit de Europese Unie kan vallen. Begin dit jaar ging het CPB er nog vanuit dat Nederland in dat scenario één procentpunt economische groei inlevert. Dat zou betekenen dat de groei volgend jaar bijna tot stilstand komt.

Nederland zelf zal op 31 oktober nog niet helemaal voorbereid zijn op Brexit, schreef het kabinet kort voor het zomerreces. Er bestaat dan nog steeds een tekort aan dierenartsen om geïmporteerd vee te keuren, en nog niet alle nieuwe douaniers hebben hun opleidingen afgerond. Maar de grootste pijn zit in de onvermijdelijke tarieven en grenscontroles als Groot-Brittannië geen deel meer uitmaakt van de interne markt.

Chaotische Brexit

De vraag is wat er na de eerste schok van een chaotische Brexit gebeurt. Slagen de EU en Londen erin alsnog afspraken te maken, of leiden de binnenlandse problemen alleen tot nog meer animositeit richting de EU in het Verenigd Koninkrijk?

Economische pijn

Ook met de ‘gure wind’ van het handelsconflict tussen de VS en China zijn de vooruitzichten weinig rooskleurig. Het lijkt erop dat president Donald Trump helemaal niet uit is op een compromis met Peking. ,,We hebben de Chinezen helemaal niet nodig, en we zouden eerlijk gezegd beter af zijn zonder hen”, zei hij eind augustus. Hij eiste dat Amerikaanse bedrijven zich terugtrekken uit China, overeenkomstig het gedachtengoed van zijn economisch adviseur en China-havik Peter Navarro.

Volgens deze denkwijze is de ­regering in Peking een geopolitieke tegenstander van Washington, en is het beter de economische banden zoveel mogelijk door te snijden. Als de VS dit plan doorzetten, heeft dat verstrekkende gevolgen voor de wereldhandel. Die zou dan niet meer zijn gebaseerd op de gedachte dat vrije handel uiteindelijk alle partijen welvarender maakt, maar op het idee dat het beter is om zelf economische pijn te lijden als een ander land dan nog harder wordt geraakt. Als economische grootmachten China en Amerika op deze toer gaan, raakt dat ook Europese exporteurs. Duitsland voelt nu al de pijn van verminderde vraag uit China.

Handelsoorlog met China

Deze economische confrontatie duurt waarschijnlijk langere tijd. ­Democratische politici zijn het op talloze terreinen oneens met Trump, maar ook zij willen China aanpakken, omdat het land bedrijfsgeheimen steelt en banen zou afpakken. Een Democratische president zou weleens extra eisen aan China kunnen stellen op het gebied van mensenrechten of klimaatbeleid, waardoor de kans op een einde aan de handelsoorlog nog verder krimpt.

Europa moet gaan nadenken of het zelf maatregelen tegen China wil nemen. Afgelopen maart noemde de Europese Commissie het land voor het eerst een uitdager op economisch en politiek gebied. Daarna ­beloofde Peking om nog dit jaar met maatregelen te komen om Europese bedrijven in China eerlijker te behandelen.

Toegang Chinese bedrijven

Tekenen dat er schot in de zaak zit, zijn er nog niet. Nederland zou daarom een keuze moeten maken, of het in Brussel wil gaan pleiten voor strafmaatregelen. De VVD stelde al voor om Chinese bedrijven ­desnoods minder toegang te geven tot de Europese markt. Daarmee zou de EU zich actief mengen in het internationale handelsconflict.